چاپ خبــر
زبان گرجی در فریدونشهر با قدمتی 400 ساله؛

نگاهی اجمالی بر زبان گرجی

گرجی زبان اصلی و مادری یکی از اقوام بزرگ ساکن شهرستان فریدونشهر است. زبانی که خط زیبایی نیز دارد و برای گرجیان فریدونشهر از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که بیش از 400 سال است آن را حفظ کرده اند. در زیر مروری می کنیم بر ویژگی های این زبان.

زبان گرجی (ქართული ენა, بصورت آوایی kʰɑrtʰuli ɛna) در شمار زبان‌های قفقازی و خانواده زبان‌های کارتولی یا قفقازی جنوبی است.این زبان که زبان مادری بیشتر گرجیان جهان بشمار می رود در کشور گرجستان مقام زبان رسمی را دارد.
زبان گرجی در شمار زبان های قفقازی است و زبان‌های قفقازی به آن دسته از زبان ها گفته می شود که در منطقه ی قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر با آن ارتباط برقرار می شود . در حدود ۳۰ تا ۴۰ زبان در این منطقه ی جغرافیایی وجود دارد و همین تنوع زبانی در منطقه ای به این کوچکی امر قابل ملاحظه ای است .

زبان های قفقازی را از دیدگاه طبقه بندی منطقه ای می توان به سه دسته تقسیم کرد :

۱- منطقه ی شمال غربی قفقاز که شامل زبان های آبخاز – آدیقی می شود .

۲- منطقه ی شمال شرقی قفقاز که شامل زبان های ناخی – داغی می شود .

۳- منطقه ی جنوب قفقاز که شامل زبان های کارتولی (گرجی) می شود .

به گروه زبان های کارتولی زبان های ایبری نیز گفته می شود که این واژه نام گرجستان شرقی در زبان یونان بیزانس می باشد.

گروه کارتولی شامل زبان های : گرجی ، مگرلی ، لاز و سوان است . زبان گرجی به زبان ادبی و علمی از زبان های کارتولی اطلاق می شود و زبان شناخته شده رسمی کشور گرجستان می باشد . لهجه های زبان گرجی به دو گروه لهجه های شرقی و غربی تقسیم می شود که البته تفاوت عمده ای وجود ندارد .

یکی از قدیمی ترین سیستم های نوشتاری جهان خط گرجی است . بر اساس روایات تاریخی که در کتاب باستانی سرگذشت کارتیل آمده است ، خط گرجی در دوره ی استقرار دولت گرجستان شرقی یا همان ایبریا در ۴ قرن پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) اختراع شده است و گفته می شود که پارناواز اولین پادشاه کارتیل (گرجستان شرقی) الفبا را اختراع کرد . ولی با استناد به آثار مکتوب گرجی که در دست پژوهشگران قرار دارد ، تاریخ موثق نوشتار گرجی به قرن ۴ میلادی باز می گردد.
خط گرجی
قدیمی ترین سنگنبشته ی گرجی به وسیله ی کوربو باستان شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شد و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است . در سرزمین گرجستان قدیمی ترین اثر خطی سنگنبشته ای است که بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است . باید در نظر داشت که در اکتشافات اخیردر ایالت کاختی گرجستان اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱ قرن پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) بر روی آن ها جملات کوتاهی به زبان گرجی نوشته شده است .

الفبای گرجی

الفبای گرجی نتیجه ی تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود . الفبای گرجی دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم می شود . در زبان گرجی ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته می شود.
حروف الفبا

الفبا

یونیکد

نام

برابر فارسی

برابر لاتین

آوانگاری

U+10D0

an

آ

A a

ɑ

U+10D1

ban

ب

B b

b

U+10D2

gan

گ

G g

ɡ

U+10D3

don

د

D d

d

U+10D4

en

اِ

E e

ɛ

U+10D5

vin

و

V v

v

U+10D6

zen

ز

Z z

z

U+10D7

tan

ت

T’ t’

U+10D8

in

ای

I i

i

U+10D9

k’an

 

K k

U+10DA

las

ل

L l

l

U+10DB

man

م

M m

m

U+10DC

nar

ن

N n

n

U+10DD

on

اُ

O o

ɔ

U+10DE

p’ar

 

P’ p’

U+10DF

žan

ژ

Ž ž

ʒ

U+10E0

rae

ر

R r

r

U+10E1

san

س

S s

s

U+10E2

t’ar

 

T’ t’

U+10E3

un

او

U u

u

U+10E4

par

پ

P’ p’

U+10E5

kan

ک

K’ k’

U+10E6

q’an

غ

{{Ḡ ḡ

ɣ

U+10E7

q’ar

ق

Q q

U+10E8

šin

ش

Š š

ʃ

U+10E9

čin

چ

Č č

U+10EA

can

تس

C’ c’

ts

U+10EB

jil

دز

J j

dz

U+10EC

c’il

 

Ts’ ts’

tsʼ

U+10ED

č’ar

 

Č’ č’

tʃʼ

U+10EE

xan

خ

X x

x

U+10EF

ǰan

ج

J̌ ǰ

U+10F0

hae

ه

H h

h

 

 

 

 

 

 

همانگونه که در جدول مشاهده می شود ، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژه ها نوشته می شود تلفظ می شوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوت ها در این زبان وجود دارد . مثلاً در زبان فارسی آوای «Z» به اشکال «ذ،ز،ض و ظ» ممکن است . اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد .

در زیر نیز می توان این حروف را با در کلمات مورد استفاده شان دید:

آ

                       (مکان) ადგილი

ب

ბატონი(آقا)

گ

გაგება(فهمیدن)

د

დაბალი(کوتاه)

اِ

ეზო(حیاط)

و

ვაშლი(سیب)

ز

ზეგ(پس فردا)

ت

თაფლი(عسل)

ای

იხვი(مرغابي)

ک

კარგი(خوب)

ل

ლაქა(لكه)

م

მამა(پدر)

ن

ნამგალი(داس

اُ

ოთხი (چهار)

پ

პაპა(پدر بزرگ)

ژ

ჟეჟვა(له کردن)

ر

რვა(هشت)

س

სად(کجا؟)

ت

ტვინი(مغز)

او

უფროსი(رئیس)

پ

ფასი(قيمت)

ک

ქალი(زن)

غ

ღრუბელი(ابر)

ق

ყიდვა(خریدن)

ش

შაბათი(شنبه)

چ

ჩემი(مال من)

تس

ცრემლი(اشک)

دز

ძმა(برادر)

تس

წერა(نوشتن)

چ

ჭა(چاه)

خ

ხე(درخت)

ج

ჯიბე(جيب)

ه

ჰო(آری ، بله)

آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند :

1 – صامت «კ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ქ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

2 – صامت «პ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ფ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

3 – صامت «ტ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «თ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

4 – صامت «ღ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «غ» (عربی) و «გ» پدید می آید .

5 – صامت «ც» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «თ» و «ს» پدید می آید .

6 – صامت «ძ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «დ» و «ზ» پدید می آید .

7 – صامت «წ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «ს» پدید می آید .

8 – صامت «ჭ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «შ» پدید می آید .

نمونه زبانی

ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر :

به زبان گرجی:

ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით.

آوانگاری لاتین:

Qvela adamiani ibadeba t’avisup’ali da t’anascori tavisi ġirsebit’a da uplebebit’. Mat miničebuli ak’vt’ goneba da sindisi da ert’manet’is mimart’ unda ik’c’eodnen żmobis suliskvet’ebit’.

ترجمه به فارسی:
همه افراد بشر آزاد بدنیا می آیند و حیثیت و حقوقشان باهم برابر است.همه‌شان اندیشه و وجدان دارند و باید در برابر یکدیگر با روح برادری رفتار کنند.

 گرداوری: گروه اینترنتی پونه زار

  1. با سلام وعرض تشکر – مردم شهر افوس که در همسایگی شهر فریدونشهر قرار دارد اغلب از نژاد گرجی

    هستند و لی امروز به زبان فارسی صحبت می کنند .در کتاب گرجی های ایران هم خواندم که گرجی های

    فریدن بزرگ ابتدا همگی در افوس ساکن شده اند و سپس به فریدونشهر وبویین میاندشت و روستاهای

    اطراف رفته اند . هنوز هم در گویش سالمندان و میانسالان شهر افوس که در فاصله 10 کیلومتری جنوب

    شهر بویین میاندشت قرار دارد تعدادی از کلمات زبان گرجی به گوش می رسند ولی نسل جدید و امروزی با

    این کلمات تقریبا بیگانه اند .اینجانب تعدادی از این کلمات را که به مرور از دوران کودکی تا به امروز شنیده

    ام در قالب شعری تقدیم شما خوبان می کنم .
    آپوسا
    این جمع فارسی زبان گرجی بودند یک زمان

    زادگاهشون آپوسا بودند به دین عیسا

    وقتی کاخت شد ویران هجرت کردند به ایران

    هم پیر وهم نوعروس ساکن شدند در افوس

    بعد از گذشت چند سال خرد وجوان، کهنسال

    جمله مسلمان شدند پیرو قرآن شدند

    اکنون از آن روز گار داریم چندین یادگار

    گل واژه های زیبا اسم های رود و صحرا

    آخارویی ، ساچخره کویت رویی و سگره

    گالوستایی ، سابو کره دی روستاوی ، دی سگره

    ساتام باکو ، قلیسرا ساتابله، مسمقرا

    ساچرولی وجانگا بیر چر دری ،موریقرا

    بنا غواری ، گنجی ها ناسلاری، خینی ها

    از چند تا بازی قدیم این اسم ها را ما بلدیم

    گاردختما، سکانله گاوزوربا ، گندر شا له

    ریگی بایین ، دل دل با چل ما چلی، کور کور با

    امروز برای بچه ها بیگانه اند این واژه ها

    خر خشاله ، پیکالی گاج گاجی و مانگالی

    ساواسقلی و بودی نخور مالی و گودی

    جیریقلی و سرکلی اسگیلی و پرکلی

    تاوصدگامی،ساژمله جونجور گلی ، ببله

    ساسور ملی ، قونجولی وریو و کورمونجولی

    این گولما و ججغی سگر مله و بو شکی

    آپوسا= بنا بر برخی گفته ها نام سرزمین اولیه ی مردم افوس، آپوسا یا آپوس

    واقع در استان کاخت گرجستان بوده است و گویا اکنون نیز آثار قلعه هایی با نام آپوسا در آنجا وجود دارد .

    کاخت= از استان های باستانی در شرق گرجستان که موطن اولیه ی گرجی های فریدن بزرگ بوده است.

    سراینده : سعادت رفیعی افوسی

  2. گرجی گفت:

    ممنون از عوامل پونه زار بابت این مطلب مفید.
    و همچنین تشکر بابت این شعر آقای رفیعی که در قسمت نظرات نوشتند.
    خدمت جناب آقای رفیعی و هم تباری های عزیزمون در شهر افوس باید عرض کنم که شما چیزی از دست دادید که با نوشتن شعر که هیچ حتی با اختراع یک زبان جدید نیز جبران پذیر نخواهد بود.

  3. با سلام خدمت اقا یا خانم گرجی
    مطلب شما را خواندم .دوباره همان لحن طلبکارانه و تکراری را در نوشته شما نیز مشاهده نمودم .سوالی که همه گرجی ها می پرسند ومی گویند چرا مردم افوس زبان گرجی را کنار گذاشته اند ؟.قبول کنید که شما فریدونشهری ها و بویین میاندشتی ها نیز برای زنده کردن و ترویج زبان گرجی در افوس هیچ تلاش و اقدام مفیدی انجام ندادید ومرتبا ما را نکوهش کردید که چرا زبان گرجی را کنار گذاشته ایم در صورتی که نسل های امروزی افوس هیچ تقصیری در این موضوع ندارند و اگر کلاسی تشکیل می شد جوانان این شهر استقبال می کردند . البته اقای اریا خسروی داشکسنی در این باره برنامه هایی داشتند که متاسفانه به دلایل مختلف موفق به تشکیل کلاس گرجی در افوس نشدند .

    • حمید گفت:

      آقای سعادت سوالی دارم شاید شما بتوانید پاسخ بگویید با فراموش کردن زبان گرجی چه چیزی را واقعا از دست دادید؟ پان گرجیسم هم نمی‌خواهم پاسخم را بدهد!

    • س گفت:

      درباره دصد زبانها باید بگوم مهم نیست که کی چند درصد است. همه اقوام محترم هستند. 15% خیلی کم است. گرجی زبان مردم شهر فریدونشهر ، چغیورت، نهضت آباد، و سیبک است. سیبک نیز آبادی پد
      ر جمعییتی است. در این جاها افراد غیر گرج زندگی میکنند، اما افراد گرج در گذشته و امروز نیز در روستاهای دیگد زندگی میکنند. یک حسساب اجمالی نشان می دهد که حدود 53% از کل جمعیت فریدونشهر گرجی هستند. من خودم گرجی نیستم، اما در میراث فرهنگی استان اصفهان تجربه کاری دارم و همه اقوام فریدونشهر را دوست دارم. اینرا فقط جهت اطلاع گفتم. امیدوارم بحث به سوی جمعیت کشیده نشود.

  4. گرجی گفت:

    آقای رفیعی منظورتون از لحن طلبکارانه و تکراری را متوجه نشدم و قصد نکوهش هم نداشتم فقط نظر خودم را گفتم که اگر ناراحتتون کردم معذرت خواهی می کنم.

    ولی در خصوص این که می فرمائید: «مردم میاندشت و فریدونشهر برای زنده کردن و ترویج زبان گرجی در افوس هیچ تلاش و اقدام مفیدی انجام ندادند»، باید خدمتتون عرض کنم که برای خود اون ها هم هیچ تلاشی از جای دیگری صورت نگرفته تا زبانشان را به عنوان نشانه ای از هویت خود حفظ کنند.

    لطفا اگر ممکنه یه آدرس خصوصی بدید با هم صحبت کنیم درست نیست اینجا را چت روم خودمون قرار بدیم.

    • آقای گرجی شما اطلاع ندارید عده‌ای سالیان سال است از گرجستان به شدت ساپورت می‌شوند. حتی فیلمی است که دارند سر تقسیم آن دعوا می‌کنن. حتی جمعیت‌های بزرگی در گرجستان جمع می‌کنند و به نام گرجی‌های فریدن و آموزش زبان برای آنها اعانه جمع می‌کنند و در اختیار آنها قرار می‌دهند منتها آنها خیانت در امانت کرده آنها را بالا می‌کشند و گزارش‌های دروغ به آنطرف حواله می‌کنند!

      • علی گفت:

        پس چرا این اعانه ها را در اختیار سفارتخانه و یا رایزنی فرهنگی قرار نمیدن که سر تقسیمش دعوا نشه؟ اگه میشه لطفا آدرس فیلم را بدید ما هم ببینیم. من که شخصا حرف بدون مدرک قبول نمی کنم

  5. گرجی زبان بسیار جالب است.

  6. الفبای گرجی که برگرفته از الفبای یونانی و ارمنی است، ابتدا 38 حرف داشته است که واج های به جامانده در گویش فریدونشهری[q] مبین این مطلب است و در دوره ی میانه 5 حرف آن حذف شده است.البته در گویش فریدونشهری واج هایی نیز هستند که حاصل واجگونگی یا همگونی بوده و در گرجی معیار وجود ندارند.[f,j]

    • علی گفت:

      جهت اطلاع عرض کنم که خط گرجی شش قرن قبل از خط ارمنی وجود داشته و کتیبه های توی کاختی گرجستان پیدا شده که مربوط به قرن یک قبل تز میلاده. این مطلب در کتاب دستورزبان گرجی نوشته الا گگوچادزه اومده. پس خط گرجی بر گرفته از خط ارمنی نیست. لطفا بدون مطالعه و تحقیق اشاعه مطلب نکنید. من چند سال پیش اینکارو کودم و به شدت پشیمانم. مطلبی در مورد جنگ مارتقوپی روی اینترنت منتشر کردم که در اون گرگین خان حاکم افغانستان را به جای گیورگی ساآکادزه نوشتم و متاسفانه این مطلب اشتباه که نتیجه عدم مطالعه و تحقیق منه, خیلی ها را به اشتباه انداخته

  7. وحیداصلانی گفت:

    متاسفانه گرجيان امروزباهم متحدنيستندکه بزرگترین ضربه رابه خودشان ميزنند.وديگري اين که مردم گرجي عيبشان ميايدازکودکي به بچه هايشان گرجي يادبدهندکه اگه اينگونه پيش برودطي صدسال اينده اين زبان درايران منقرض ميشودوجاي افسوس است.گومرجوت سکترولو.

  8. محمدی گفت:

    دوست عزیز بیش از اندازه به زبان و قوم گرجی توجه کردی.فریدونشهر درای اقوام فارس-لر-ترک و ارمنی نیز هست که رسم و رسومات جالبی دارن.
    با این اوضاع مخاطبین این سایت را از دست میدی.
    گرجی 15 درصد زبان و گویش فریدونشهر هست.
    امیدوارم اصلاح بفرماید.

    • پونه زار گفت:

      سایت تحلیلی خبری پونه زار با احترام به همه اقوام از جمله اقوام ساکن در شهرستان، بیان می دارد به عنوان رسانه ای فراگیر نگاهی فراقومیتی داشته و آمادگی خود در انعکاس اخبار و مطالب همه قومیت ها را اعلام می دارد. آدرس ایمیل info@pounezar.ir آماده دریافت و انتشار مطالب همه مخاطبین عزیز است، بسم الله

  9. محمد علی گرجیان گفت:

    بسیار عالی دستتون درد نکنه

  10. Nilo گفت:

    ممنون از مطالبتون ،پدر من گرجی هست ولی من متاسفانه هیچ اطلاعاتی در مورد گرجیها ندارم و خیلی دوست دارم ک زبانشون رو یاد بگیرم .

  11. هستی گفت:

    سلام.ببخشید من میخواستم اسم دخترم رو هستی بزارم.راسته که توی زبان گرجی به الاغ گفته میشه هستی؟

  12. alireza گفت:

    شاید غریبه این جمع من باشم چون اهل تهرانم و تا حالا به فریدونشهر نیومدم ولی خواستم بدونید کسایی هستن که به داشتن چنین هم وطنایی افتخار میکنند. گرجیهای عزیز ،فارس، ترک،لر و ارمنی های محترم دوستتون دارم و نابترین درودها و ارادتها را تقدیمتان میکنم.

Go to TOP