خالق مقاله برتر علمی جهان: «تیم تحقیقاتی» حلقه مفقوده پژوهش در کشور است

به گزارش سایت تحلیلی خبری پونه زار، ظهراب اداوی، عضو هیأت علمی و رئیس دانشگاه پیام نور مرکز فریدونشهر با مدرک دکترای اکولوژی، محقق و پژوهشگری است که با ارائه مقاله‌ای با عنوان «گیاه پالایی هیدروکربن‌های نفتی توسط ارقام چمن آفریقایی» در سال 2012 به موسسه اطلاعات علمی(ISI) موفق شد طی سه سال متوالی 2013، 2014 و 2015 به استناد گزارش سالیانه سایت BioMedLib عنوان برترین مقاله ISI در بین 20 مقاله برتر دنیا در حوزه زیست محیطی را به خود اختصاص دهد.

به همین منظور و به مناسبت هفته پژوهش مصاحبه‌ای را با این پژوهشگر نمونه ترتیب دادیم:

– پونه زار: لطفا مقاله خود را معرفی بفرمایید.

– صنعت نفت و پتروشیمی در طول فرآیندهای پالایش مقادیر زیادی فاضلاب تولید می‌کنند. این فاضلاب‌ها ابتدا تصفیه فیزیکی و بیولوژیکی شده، سپس پساب باقی مانده برای مصارف کشاورزی و یا در خود سیستم به عنوان خنک کننده استفاده می‌شود. در طول فرآیند تصفیه پساب‌های آلوده لجن‌هایی به دست می‌آید که حاوی مقادیر زیادی هیدروکربن‌های اشتقاقی هستند و پتانسیل ایجاد ضایعات خطرناک را در محیط زیست دارند.

«گیاه پالایی» استفاده درجا از گیاهان و میکروارگانیسم‌های وابسته به آن است که آلاینده‌ها را تجزیه می‌کند و به صورت کم ضررتر تحویل طبیعت می‌دهد. گیاهان متنوعی که پتانسیل تسهیل گیاه پالایی را دارند شناخته شده‌اند. ما بر همین اساس این تحقیق را بر روی 10 نمونه چمن انجام دادیم و بهترین گیاه را برای این منظور که نوعی چمن است، پیدا کردیم.

لذا در نتیجه تحقیقات ما می‌توان این لجن‌زارهای اطراف پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی را که تاکنون راه حلی برایش یافت نشده بود، تبدیل کرد به چمن زار. مقاله ما در بین 20 مقاله برتر علمی دنیا طی سه سال گذشته موفق به کسب مقام اول شد.

– پونه زار: معیار برتری مقالات علمی که باعث شده مقاله شما برترین مقاله شناخته بشود چیست؟

–  معیار، بیشترین تعداد استناد به این مقاله است و مقاله بنده بالاترین میزان استناد را داشته و به عبارتی پرکاربردترین مقاله بوده است. این میزان مراجعه به مقاله من نشان داد یکی از مهمترین مسائل و معضلات دنیا مساپل زیست محیطی است.

– پونه زار: ایده گیاه پالایی لجن‌های هیدروکربنی را از کجا گرفتید؟

– من در دوران دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد، بر روی پروژه تنش شوری آب و تاثیر آن روی رشد گیاهان تحقیق می‌کردم. یک روز با تانکر، آب شور را از مناطق شوره‌زار به سمت دانشگاه حمل کردم و بعد از خالی کردن آب تانکر، متوجه شدم لایه‌ای چربی بر روی آب است. وقتی از راننده ماشین حامل تانکر سوال کردم، اظهار کرد قبل از این که آب داخل تانکر بریزد، مقداری گازوییل با تانک حمل کرده است و من متوجه شدم چربی روی آب گازوییل بوده است. انتظار داشتم همه گیاهانی که با این آب آبیاری شده بودند از بین بروند ولی برخلاف انتظار مشاهده کردم رشد برخی از گیاهان خیلی سریعتر انجام شد و این جا بود که متوجه شدم گازوییل(هیدروکربن) می‌تواند اثر مثبت روی رشد برخی از گیاهان بگذارد.

– پونه زار: برای انجام این تحقیق با چه مشکلی روبرو بودید؟

– من برای انجام این تحقیق به حمایت یک پالایشگاه برای برداشت از لجن های فاضلابی اش و پشتیبانی مالی نیاز داشتم. ابتدا پیشنهاد این تحقیق را به پالایشگاه آبادان دادم ولی آن‌ها این را نشدنی دانستند و موضوع تحقیقم را رد کردند و بعد به اصفهان آمدم و موضوع تحقیقم را با دانشگاه صنعتی اصفهان و پالایشگاه اصفهان مطرح کردم که با استقبال آن ها مواجه شدم و من را حمایت کردند تا این مقاله را به سرانجام رساندم.

– پونه زار: آیا در کشور از نتیجه تحقیقاتتان استفاده شد؟

– پالایشگاه اصفهان و شهرداری خمینی شهر از این مقاله استفاده کرده‌اند.

*کشاورزی مسیر پیشرفت منطقه

– پونه زار: به نظرتان در کدام حوزه‌ها می‌طلبد کار پژوهشی به طور ویژه انجام شود؟

– با توجه به بحث آمایش سرزمینی که انجام شده است و کشاورزی به عنوان مسیر رسیدن به توسعه پایدار برای این منطقه انتخاب شده است باید گفت جای کار و تحقیق در این حوزه بسیار زیاد است. نظر من این است که صنعت خیلی سازگار با این منطقه نیست ولی کشاورزی و به خصوص کشت و فرآوری گیاهان دارویی یکی از بهترین گزاره‌های رشد برای شهرستان فریدونشهر است. الان کشورهایی هستند که گیاهان دارویی ما را به طور عمده خریداری می‌کنند و به کشور خودشان انتقال می‌دهند. آن جا این گیاهان را تبدیل به دارو می‌کنند و به خود ما می‌فروشند.

– پونه زار: پیشنهاد و راهکارتان را دقیقتر بفرمایید؟

– ببینید ما نیاز به یک گروه کاری داریم. این «گروه کاری» حلقه مفقوده توسعه پایدار است. پژوهشگر علوم گیاهی با صنعت فاصله دارد؛ با داروساز فاصله دارد.

*دولت باید از رشته های مکمل تیم کاری بسازد

– پونه زار: چه شخص یا ارگانی باید این تیم کاری را به وجود بیاورد؟

– این وظیفه دولت‌هاست که جهت بدهند به کارهای پژوهشی و با ساماندهی و هماهنگی بین حوزه‌های مکمل علمی و پژوهشی این تیم کاری را تشکیل دهند. یک گیاه شناس وقتی می‌تواند نتایج مطالعات خود را به ثمر بنشاند که در کنارش یک مهندس شیمی، یک داروساز، یک متخصص زراعت، یک بیوشیمی و یک متخصص طب سنتی وجود داشته باشند.

کار گروهی و پژوهشی باید در کشور ما باز تعریف شود و باید وظیفه هر کس در کار گروهی تعیین شده و حقوق معنوی او هم مشخص شود.

*لزوم رویکرد قوانین از فردگرایی به کار گروهی

– پونه زار: آیا تاکنون در کشور کاری در این رابطه انجام شده است؟

– تاکنون کار خاصی انجام نشده است، تنها این بحث در شرکت‌های دانش بنیان مطرح شده و تا حدی پیشرفت داشته است. می توان گفت نه تنها کار تیمی در کشور ما تقویت نشده است بلکه مقالاتی که فردی نوشته شود، امتیاز بیشتری از مقالاتی دارد که گروهی نوشته می‌شود. در حالی که در مجامع بین المللی این مساله برعکس است و ارزش یک مقاله گروهی بیشتر از ارزش مقالات فردی است.

هم اکنون قوانین ما بر اساس فردگرایی نوشته شده است و این مانع پیشرفت می‌شود بنابراین لازم است در قوانین بازنگری شده و قوانین بر اساس کار گروهی نوشته شود.

– پونه زار: با توجه به این که شهرستان فریدونشهر محیط مساعدی برای رشد گیاهان دارویی و کار کردن روی این گیاهان است و این شرایط قابل انتقال به جای دیگر نیست و هر کس بخواهد روی این موضوع کار کند ناگزیر است به فریدونشهر بیاید، آیا دانشگاه پیام نور فریدونشهر به عنوان علمی‌ترین محیط این منطقه، کاری در راستای مدیریت این مسأله انجام داده است؟

– تاکنون خیر، ولی دانشگاه پیام نور به سمت دانشگاه نسل سوم یعنی دانشگاه کارآفرین پیش می‌رود. ما درصدد هستیم با آوردن رشته‌های مهندسی و تحصیلات تکمیلی راه را برای این موضوع باز کنیم ولی باز هم این دولت است که باید ساماندهی کرده و با وضع قوانین، درصدد تشکیل گروه های کاری برآید.

– پونه زار: آیا به شما که به عنوان پژوهشگر برترین مقاله دنیا و به عبارتی کاربردی ترین مقاله در دنیا شناخته شده‌اید اهمیت کافی داده شده و کار بزرگ شما ارج نهاده شده است؟

– متأسفانه نه تنها تاکنون کسی برای استفاده از تحقیقات و پژوهش‌هایم مراجعه نکرده است، بلکه حتی وقتی برای در اختیار قرار دادن نتایج تحقیقاتم روی بذر محصول سیب زمینی که در واقع موضوع رساله دکترای بنده است و می‌تواند بازدهی کشت سیب زمینی را تا حد قابل توجهی بالا ببرد، چندین بار به دستگاه‌های مربوطه مثل اداره جهادکشاورزی مراجعه کردم با بی تفاوتی و کم محلی ایشان نسبت به موضوع مواجه شدم. این تحقیق بنده نیز تاکنون در چندین مجمع بین المللی ارائه شده است.