غروبی برای برج میلاد
از امتداد بزرگراه چمران به سمت کوی نصر که می رویم کم کم برج میلاد خودنمایی می کند. این برج تقریبا از کلیه نقاط شهر تهران قابل رؤیت است. برج میلاد که با هدف برج مخابراتی- تلویزیونی ساخته شده است به عنوان نماد شهری تهران و ایران نام برده می شود. برج میلاد شاخص ترین ساختمان شهر تهران با ارتفاع ۴۳۵ متر ششمین برج بلند تلویزیونی و مخابراتی دنیا در نوع خود است. این برج شامل پی، ساختمان پای برج (لابی)، شفت، ساختمان رأس و دکل مخابراتی و تلویزیونی است. برج در زمستان سال ۱۳۷۶ با نام برج یادمان طراحی شد و در سال ۱۳۸۰به مناسبت صدمین زاد روز امام خمینی (ره) به برج میلاد تهران تغییر نام داد. از مدت ها پیش بحث طراحی و ساخت فاز دوم این پروژه در دستور کار قرار گرفته است.
اما نکته ی جالب توجه این است که از وقتی بحث طراحی فاز دو برج میلاد از ابتدای امسال مطرح شد همه منتظر طرحی متفاوت و در عین حال، هم راستا و متناسب با برج میلاد بودند. اما مشخص شدن نتایج تعجب همه معماران را برانگیخت. ۳۱ طرح از داخل و خارج از ایران برای فاز دوم برج میلاد جمع‌آوری شد که از میان این ۳۱ طرح، هفت طرح به مرحله پایانی راه رفت و از میان همین هفت طرح نیز تنها سه طرح به عنوان آثار برتر معرفی شد که در نهایت اثر معمار معروف خانم «زاها حدید» به عنوان اثر برتر انتخاب گردید. از آنجا که برج میلاد با هدف نماد ملی ایران طراحی شده است، و تک بنا بودن آن نمونه ای از طراحی مونومنتال است، نقدی که به این طرح منتخب می شود داشت این است که طراحی دو برج پنجاه طبقه در مرحله ی اول شاخص بودن برج میلاد را تحت تأثیر قرار می دهد. این مساله به طرزی بدیهی به نظر می رسد که حتی مردم عادی که سر رشته ای از هنرِ معماری ندارند کم شدن ارزش بصری برج میلاد با ارتفاعِ این دو برج را متوجه می شوند
از طرفی معمار عراقی این طرح که معمار معروف سبک دیکانستراکشن می باشد بارها برنده ی جوایز معماری متعدد از جمله نوبل معماری یا همان پریتزر پرایز در سال ۲۰۰۴ است. که در نظر نگرفتن این موضوع بسیار تعجب برانگیر است.
زاها حدید معمار طرح های متعددی در سراسر دنیاست که نمونه هایی از آن را در زیر می بینیم.
ایستگاه قطار سریع‌السیر ناپل (۲۰۰۶)، ناپل، ایتالیا
سکوی پرش اسکی برگیسل (۲۰۰۲)، اینسبروک، اتریش
ایستگاه آتش نشانی ویترا (۱۹۹۴)، ویل ام راین، آلمان و غیره
به گفته ی مسوولین: “در ۳۱ طرح فرستاده شده برای داوری به شرکت مشاوری که مسابقه را برگزار کرده بود، ملاک انتخاب طرح‌ها را می توان عواملی از جمله میزان پایبندی به ضوابط را اعلام کرد که در همان وهله نخست تعداد زیادی از طرح‌ها رد شدند و تعداد محدودی ماندند که داوران با توجه به پایبندی طرح‌ها به ضوابط تعریف شده و اینکه طراحان تا چه اندازه به محیط اجرای طرح توجه کرده‌اند سه طرح را حائز رتبه اول تا سوم تشخیص دادند. بنابراین در قالب معیارهای همخوانی با برج میلاد اگر می‌خواستیم سختگیری کنیم هیچ طرحی را نباید انتخاب می‌کردیم. ولی شرایط مسابقه این بود که سه طرح انتخاب شوند و داوران با بارم بندی طرح‌ها سه‌طرح برنده را انتخاب کرده اند.”
شاید با توجه به قوانین، مسوولان موظف به انتخاب سه طرح برتر باشند اما بنظر می رسد اجرا کردن این طرح حواشی زیادی در پی داشته باشد. از طرفی در برج میلاد از نمادها و هندسه ی ایرانی در طراحی جزییات این اثر استفاده شده است، اما در طراحی فاز دو این برج اثری از تعلق این بنا به سایت پروژه، همچنین ماهیت فرهنگی ایران، دیده نمی شود. اما نکات مثبت این اتفاق را می توان در حرکت اصلی این مسابقه دانست. به مسابقه گذاشتن این طراحی یکی از مواردی ست که کمتر در ایران و برای انجام پروژه های شهری اتفاق می افتد. در حالی که این کار در اکثر نقاط جهان و برای طراحی مراکز مهم شهری نیز معمول است. از طرفی باید توجه داشت که برج میلاد تنها یکی از نمادهای پایتخت ایران است. برج آزادی از دیرهنگام به عنوان نماد معماری ایران در دنیا شناخته شده است. این برج کوتاه قامت، نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری است که معماری شاخص آن، تلفیق طاق‌های معماری پیش و بعد از اسلام است. همچنین تزیینات و نقوش هندسی این برج از مسجد شیخ لطف الله الهام گرفته شده است. بر اساس نظرسنجی های انجام شده برج آزادی به عنوان نماد شهری تهران معرفی شده است.
جالب توجه است که تمام اتفاقات اجتماعی سیاسی که در ایران رخ می دهد هنوز هم در کنار برج آزادی اتفاق می افتد و این نشانگر زنده بودن این یادمان شهریست. به گفته حسین امانت معمار این بنا: “نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده است. منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره های گذشته را نشان می دهد. در هر حال طراحی به جا و مناسب یک اثر معماری و موفقیت آن را باید در ارتباط مردم با معماری آن بنا دید. معلوم نیست که آیا اجرای فاز دوم برج میلاد با استقبال مردمی مواجه شود یا نه. اما آنچه که معلوم است حداقل از لحاظ فرم، معماران ایرانی ارتباط خاصی با این اثر برگزیده برقرار نکرده اند که امید است مسوولین پیش از آن که دیر شود تجدید نظر نمایند.
