وضعیت محصولات تراریخته در ایران و جهان

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری پونه زار قاسم اسدیان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه طی دو دهه آینده جمعیت جهان افزون بر 10 میلیارد نفر خواهد شد، افزود: به طور کلی دو نظریه در زمینه ظرفیت جهان وجود دارد، نظریه اول اعتقاد دارند جهان حداکثر توان ظرفیت 15 میلیارد جمعیت را برای 200 سال دارد با درنظر گرفتن توان اکولوژیک مناطق تا انسان‌ها بتوانند با کیفیت معمولی ادامه حیات بدهند، نظریه دوم اعتقاد دارند زمین ظرفیت پذیرش 45 میلیارد نفر انسان را دارد مشروط به اینکه انسان‌ها ایستاده بخورند، بخوابند زندگی کنند و ایستاده بمیرند.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان ضمن اشاره به اینکه در حال حاضر حدود 900 میلیون نفر  انسان گرسنه در این کره خاکی زندگی می‌کنند، ادامه داد: روزانه کمتر از 500 کالری انرژی برای کارهای روزانه دریافت می‌کنند در حالیکه برای کارهای روزمره، یک فرد معمولی نیاز به حدود دو هزار و 300 تا دو هزار و 500 کالری انرژی دارد.

اسدیان با بیان اینکه با توجه به اینکه 97 درصد آب جهان شور و فقط 3 درصد آن شیرین است که 97 درصد همین مقدار نیز در قطبین زمین به صورت برف و یخ قرار دارد، اضافه کرد: 1.2 تا 1.8 میلیارد نفر از جمعیت جهان از دسترسی ساده و سهل به آب آشامیدنی قابل شرب محروم هستند.

وی با تأکید بر اینکه فرسایش خاک باعث کاهش تولید و در پی رگبارهای بهاره، تابستانه و پاییزه در مناطق خشک و نیمه‌خشک شدت فرسایش افزایش می‌یابد، تصریح کرد: با این روند فرسایش خاک نیز تداوم یافته و در نتیجه خاک‌های موجود توان و پتانسیل خود را از دست می‌دهند.

اسدیان ادامه داد: در منابع آب محدودیت داریم و خاک نیز توان خود را به مرور از دست می‌دهد که در پی این موضوع صفات خوب در گیاهان و جانوران به علت فرسایش ژنتیکی افزایش پیدا می‌کند، در نتیجه توان تولیدی عرصه‌ها و اراضی کاهش می‌یابد.

وی راهکار مقابله با این شرایط را اینگونه عنوان کرد: با توجه به این شرایط مجبوریم از روش‌ها و شیوه‌هایی استفاده کنیم که آب و کود کمتر استفاده کنیم و برای مبارزه با آفات، بیماری‌ها، علف‌های هرز، نماتدها و قارچ‌های مضر از سموم کمتری استفاده کنیم. اراضی کم‌آب و با حاصلخیزی کمتر متناسب با این گیاهان باشد.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به این موارد، روش‌هایی که انتخاب می‌کنیم برای بقاء و استمرار زندگی مردم و حداقل تأمین مایحتاج عموم جامعه است بنابراین روش‌های مهندسی ژنتیک یکی از این روش‌هاست که خود این مهندسی ژنتیک در زمینه تولید گیاهان، جانوران و موجودات به صورت تراریخته به کار برده می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان تعریف سازمان جهانی بهداشت از تراریخته را اینگونه بیان کرد: تراریخته به گیاهان، جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیکی آنها(DNA) به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از طریق لقاح (جفت‌گیری) یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی‌افتند.

وی با اشاره به نخستین‌کاری که در جهان در راستای تراریخته کردن صورت گرفت، بیان کرد: نخستین محصول تراریخته منجر به وجود آمدن یک جاندار ریز در سال 1973 در آمریکا توسط «استنلی کوهن» و «هربرت بویر» شد.

اسدیان کاربردهای محصولات تراریخته را برشمرد و گفت: جانداران تراریخته و فروریخت کاربردهای زیادی در پزشکی و زیست‌فناوری دارند همچنین در بسیاری از پروتئین‌های دارویی مانند انسولین، فاکتور هشت انعقاد خون و هورمون‌های رشد و سایر موارد نیز کاربرد دارد و جانورانی هم زیر تابش پرتو فرابنفش نور تولید می‌کنند، باکتری‌هایی موسوم به «کنترل‌کننده‌های زنده» که جلوی تکثیر HIV را می‌گیرد. خوک‌های مولد پروتئین اسفناج و بزهای تولیدکننده تار عنکبوت اینها عمدتا از جانوران تراریخته هستند.

هدف از دستکاری ژنیتکی محصولات؟

وی در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر اینکه با دستکاری ژنتیکی با محصولات تراریخته به چه اهدافی می‌خواهیم دست پیدا  کنیم؟ افزود: افزایش عملکرد در واحد سطح، تأمین مواد غذایی مورد نیاز جامعه با قیمت‌های قابل دسترس، تولید گیاهان قابل استفاده برای انسان و مقاوم به سموم که برای دفع علف هرز به کار می‌رود، تولید محصولاتی که آب، سم و کود کمتری برای تولید نیاز دارد مانند غلات، ذرت و سویا در راستای تأمین غذای مردم، تولید گیاهان مقاوم با شرایط خشکسالی، سرما، تنش‌های محیطی و عوامل طبیعی و همچنین تولید گیاهان مقاوم به اراضی شور و مقاوم به Ec بالا در اراضی زراعی، منابع طبیعی و بیابان‌های نیمه‌خشک از اهداف این امر به شمار می‌آید.

اسدیان همچنین ادامه داد: تولید مواد غذایی با کیفیت بالا مثل افزایش اسیدهای آمینه، پروتئین و ویتامین‌های ضروری، کاهش مواد سمی و حساسیت‌زا در گیاهان و حیوانات، افزایش ماندگاری و جلوگیری از فساد موادغذایی در بلندمدت، ساخت واکسن‌های متعدد در جهت جلوگیری از بروز و شیوع بیماری‌ها و بیماری‌های نو پدید، اهدافی است که مهندسی ژنتیک در تولید محصولات تراریخته دنبال می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در جهان حدود 22 سال است که از محصولات تراریخته استفاده می‌شود البته این محصولات دارای مشکلات احتمالی نیز می‌تواند باشد، خاطرنشان کرد: دستکاری‌های ژنتیکی تحت تأثیر عوامل مختلف، اثر متقابل ژنی، ژن‌های میزبان احتمال تغییرات پیش‌بینی نشده را دارند و احتمال بروز صفات غیرقابل قبول را نیز می‌توانند داشته باشند و تغییرات ژنتیکی نامحسوس در بلندمدت احتمال آشکار شدن دارد.

وی ادامه داد: با توجه به بررسی‌های علمی، تغییرات ژنتیکی در زمان‌های کوتاه تقریباً ناممکن است و باید مطالعات بیشتر و پژوهش‌های وسیع‌تری در زمینه بسیاری از بیماری‌های متابولیک، سرطان و ایمنی صورت گیرد و پایش مستمر انجام شود همچنین صحت و سقم سالم و بی‌خطر بودن محصولات تراریخته باید توسط افراد بی‌طرف و ذی‌صلاح صورت گیرد.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه ژن‌های تغییر یافته احتمال آمیختکی با سایر ژن‌های گیاهان، میکروب‌ها و جانوران دیگر را به روش‌های متنوع می‌توانند داشته باشند، بیان کرد: بیشتر پژوهش‌های انجام گرفته در زمینه محصولات تراریخته معمولا بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده و نتایج بررسی عوارض مصرف محصولات تراریخته بر روی انسان محدود و کم است همچنین سرمایه‌گذاری در مباحث محصولات تراریخته عموما جهت‌دار بوده و مباحث مالی در آن نیز پررنگ‌تر دیده می‌شود.

اسدیان افزود: در بحث مهندسی ژنتیک و تفاوت آن با اصلاح نباتات و حیوانات به صورت کلاسیک در این است که در مهندسی ژنتیک می‌توان تبادل ژنی و انتقال ژن از حیوانات به گیاهان و موجودات میکروسکوپی و باکتری‌ها و همچنین از باکتری‌ها به گیاهان و جانوران می‌توانند صورت بگیرد در صورتی‌که در اصلاح نباتات و جانوران به صورت کلاسیک فقط ژن‌ها از گیاهان به گیاهان، از جانوران به جانوران صورت می‌گیرد که در این امر اهمیت توجه بیشتر به محصولات تراریخته را بیشتر می‌کند.

وی با اشاره به اینکه از مجموع 28 کشور در زمینه کشت محصولات تراریخته، هشت کشور توسعه‌یافته و مابقی درحال توسعه هستند، گفت: وضعیت محصولات تراریخته از سال 1996 تا 2015 در مجموع دو میلیارد هکتار از اراضی جهان در 28 کشور زیرکشت محصولات تراریخته قرار گرفته که به طور متوسط سالیانه حدود 179.7 میلیون هکتار زیرکشت تراریخته بوده است که بیشتر در کشورهای آفریقایی، آسیایی، آمریکای شمالی، جنوبی و لاتین بوده که هم کشورهای درحال توسعه و همچنین کشورهای توسعه‌یافته را شامل می‌شوند.

10 درصد جهان قابلیت زراعت دارد

وی با اشاره به اینکه در یک جهانی زندگی می‌کنیم که همه به هم مرتبط است و حدود 10 درصد از سطح کل جهان قابلیت کشاورزی را دارد، اظهار کرد: باید در یک برهه انتخاب کنیم که یا گرسنگی را تحمل ‌کنیم یا الزامات سیری را بپذیریم‌.

وی گفت: در حال حاضر 33 درصد از کل سطح زیرکشت محصولات تراریخته در جهان به محصولات تراریخته‌ای که دارای صفات چندگانه است و حداقل دو ژن یا دو صفت در آنها انتقال داده شده اختصاص دارد.

اسدیان بیان کرد: در حال حاضر 14 کشور در سال 2015 از محصولات تراریخته‌ای که دارای صفات چندگانه هستند، استفاده کرده و کشت می‌کنند. از این 14 کشور 11 تای آنها در حال توسعه و سه کشور دیگر توسعه یافته‌اند.

وی همچنین ادامه داد: بیشترین سطح زیرکشت محصولات تراریخته در سال 2015 در آمریکای لاتین بوده، کشور برزیل اول و آرژانتین دوم است و در آسیا کشور ویتنام برای نخستین‌بار محصولات تراریخته را کشت کرده است.

100 درصد پنبه تجاری جهان تراریخته است

وی با بیان اینکه براساس برآوردها 14 میلیون تن در زمینه‌های مختلف محصولات تراریخته به کشور وارد می‌شود که 6  میلیون تن این واردات شامل ذرت است، خاطرنشان کرد: هند به عنوان بزرگترین تولیدکننده پنبه در جهان است که پنبه تولیدی آن تراریخته است. در آفریقا بر روی ذرت مقاوم به خشکی و در آمریکا بر روی سیب‌زمینی تراریخته کار می‌کنند. ذرت به عنوان غذای طیور بوده و دارای مصارف مختلف بوده و 100 درصد تجاری آن نیز تراریخته است.

وی با تأکید بر اینکه این مردم هستند که حق دارند انتخاب کنند که آیا از محصولات تراریخته استفاده کنند یا خیر، عنوان کرد: تولید ماهی آزاد تراریخته به عنوان نخستین جانور تراریخته‌ای که مستقیم و بدون واسطه توسط انسان به مصرف می‌رسد، تولید شده است. البته درج برچسب بر روی محصولات تراریخته الزامی است و باید رعایت شود دادن آگاهی به مردم از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی باید صورت گیرد.

انتهای پیام/