مفهوم ماه‌های ایرانی به روایت خیام
به گزارش پایگاه تحلیلی خبری پونه زار به نقل از مشرق، فروردين ماه، به زبان پهلوي است. معنيش چنان باشد که اين آن ماه است که آغاز رستن نبات در وي باشد و اين ماه در برج حمل راست که سرتاسر وي آفتاب اندرين برج باشد.
اردي بهشت ماه، اين ماه را اردبهشت نام کردند يعني اين ماه آن ماه است که جهان اندر وي به بهشت ماند از خرّمي و اُرد به زبان پهلوي مانند بود و آفتاب اندرين ماه بر دور2 راست در برج ثور باشد و ميانه بهار بود.
خرداد ماه يعني آن ماه است که خورش همه مردمان را از گندم و جو دميده و آفتاب اندرين ماه در برج جوزا باشد.
تير ماه، اين ماه را بدان تير ماه خوانند که اندر او جو و گندم و ديگر چيزها را قسمت کنند و تير آفتاب از غايت بلندي فرود آمدن گيرد و اندرين ماه آفتاب در برج سرطان باشد و اول ماه از فصل تابستان بود.
مرداد ماه، يعني خاک داد خويش بداد از برها و ميوه هاي پخته که در وي به کمال رسد و نيز هوا در وي مانند غبار خاک باشد و اين ماه ميانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب مر برج اسد باشد.
شهريور ماه، اين ماه را از بهر آن شهريور خوانند که ريو دخل بود يعني دخل پادشاهان درين ماه باشد و درين ماه برزگران را دادن خراج آسان تر باشد و آفتاب درين ماه در سنبله باشد و آخر تابستان بود.
مهر ماه، اين ماه را از آن مهر ماه گويند که مهرباني بود مردمان را بر يکديگر از هر چه رسيده باشد از غلّه دميده نصيب باشد بدهند و بخورند به هم و آفتاب درين ماه در ميزان باشد و آغاز خريف بود.
آبان ماه يعني آبها درين ماه زيارت گردد از بارانها که آغاز کند و مردمان آب گيرند از بهر کشت، و آفتاب درين ماه در برج عقرب باشد.
آذر ماه، به زبان پهلوي، آذر آتش بود و هوا درين ماه سرد گشته باشد و به آتش حاجت بود يعني ماه آتش و نوبت آفتاب درين ماه مر برج قوس را باشد.
دي ماه، به زبان پهلوي دي ديو باشد بدان سبب اين ماه را دي خوانند که درشت بود و زمين از خرّميها دور مانده بود و آفتاب در جسدي بود و اول زمستان باشد.
بهمن ماه، يعني اين ماه به همان ماند و مانند بود به ماه دي به سردي و خشکي و به کنج اندر مانده و نيز آفتاب اندرين ماه به خانه زحل باشد به دلو با جدي پيوند دارد.
اسفندارمذ ماه، اين ماه را بدان اسفندارمذ خوانند که اسفند بزبان پهلوي ميوه بود يعني اندر اين ماه ميوه ها و گياهها دميدن گيرد و نوبت آفتاب به آخر برج رسد به برج حوت.
____________________________________
1. نوروزنامه نشر کتابخانه طهوري صفحه 14 .
2. دور بر وزن غور.
