درمان اختلالِ خوردن در کودکان

لب به غذا نمی زند؛ کافی است تا بشقاب غذایی را که برایش آماده کرده اید، ببیند تا تهوع سراغش بیاید یا بی میلی اش به غذاخوردن را با کج خلقی به نمایش بگذارد. بعضی ها می گویند لوس شده و شما فکر می کنید دست پختتان را دوست ندارد؛ اما اگر از روان پزشک ها بپرسید، امتناع فرزندتان از غذاخوردن نه به خاطر لوسی است و نه تلاشی برای متقاعدکردنتان به رستوران رفتن.

 روان پزشک ها می گویند وقتی متخصصان هیچ دلیل جسمی برای بی اشتهایی یا پراشتهایی افراطی فرزندتان پیدا نمی کنند، باید ریشه مشکلات را در روان او جست و جو کنید. از نظر آن ها تصورات نادرست در مورد ظاهر و وضعیت آرمانی بدن می تواند در ذهن کودکان و نوجوانان هم خانه کند؛ یا اینکه استرس هایی که روی روانشان سنگینی می کند، آن ها را دچار بی اشتهایی یا پراشتهایی دردسرساز بکند.

دکتر غزال زاهد، روان پزشک کودک و نوجوان معتقد است خلاص شدن از این مشکلات همیشه با توصیه های اطرافیان به بچه ها امکان پذیر نیست و گاهی هیچ چیز جز مداخله دارویی و روان درمانی، نمی تواند به بچه ها برای کنترل اشتهابشان کمک کند.

اگر فرزندتان عادات عجیب و نگران کننده ای در زمینه تغذیه پیدا کرده، خونسردی تان را حفظ کنید. شما تنها کسی نیستید که با چنین مشکلی رو به رو شده و جمعیت قابل توجهی از اختلالاتی که والدین به خاطرشان همراه با کودکان و نوجوانان به متخصصان روان پزشک مراجعه می کنند، اختلالات مربوط به خوردن هستند. این اختلالات می تواند در دوران نوزادی و شیرخوارگی خود را نشان بدهند یا در سال های کودکی و حتی نوجوانی بروز پیدا کنند.

 شیرخواران یا کودکان نوپا ممکن است با امتناع از شیرخوردن یا هرزه خواری والدینشان را نگران کنند و در سنین بالاتر، اختلال در غذاخوردن ممکن است خود را به صورت حالات مزاجی خاص نشان دهد و والدین را تا مدت ها با این مشکلات دست به گریبان کند. گذشته از این، مبتلایان به گروهی از مشکلات خلقی یا برخی اختلالات هیجانی، در سال های کودکی و نوجوانی ممکن است نشانه های پرخوری یا کم خوری عصبی را نشان دهند.

اغلب والدین با دیدن نشانه های بدخوری فرزندشان، حدس هایی را در مورد دلایل این اتفاق مطرح می کنند اما اگر شما هم دچار این مشکل شده اید، به ارزیابی های آدم های اطرافتان در مورد دلیل این بدخوری ها تکیه نکنید. اگر مشکلاتی را در وضعیت خوراکی بچه مشاهده کردید، اول باید از متخصص اطفال بخواهید که ارزیابی عمومی را در مورد وضعیت جسمانی او انجام دهد و از نبود مشکلات جسمی که این حالات را ایجاد کرده، مطمئن شوید. در صورتی که اختلال خوردن در کودک ریشه جسمانی نداشته باشد، متخصص اطفال او را به همکاران روان پزشک خود ارجاع می دهد تا دلایل دیگری که باعث تغییر الگوی تغذیه کودک شده اند، مورد بررسی قرار گیرد.

پرخوری و کم خوری عصبی بیشتر در اواخر کودکی و سال های نوجوانی بروز پیدا می کند و تظاهرات شدید و قابل توجهی را ایجاد می کند. تغییر وزن شدید، تغیر شدید در الگوی غذاخوردن و رفتارهای غیرتطابقی مثل مصرف ملین ها یا بالا آوردن غذای خورده شده، از جمله نشانه هایی هستند که می توانند والدین را در مورد سلامت روانی و البته جسمی نوجوان نگران کنند.

 این کودکان و نوجوانان اغلب همراه با امتناع از غذاخوردن دچار تغییر ذهنیتی در مورد خودشان و تصویری که از بدنشان دارند، شده اند و نمی توانند نگاهی واقع بینانه به شرایط جسمی و بدنی شان داشته باشند. کودکان چاق هم گرچه باید توسط متخصصان تغذیه مورد ارزیابی و درمان قرار بگیرند اما در بسیاری از موارد، چاقی آن ها هم منشا روانی دارد و نیاز به مداخله های روان پزشکی برای تغییر وضعیت آن ها وجود دارد.

افسردگی و اضطراب می تواند پیش زمینه دچار شدن کودکتان به اختلال خوردن باشد. اگر همراه با کم خوری یا پرخوری بیش از اندازه فرزندتان نشانه های افسردگی و اضطراب را هم در او می بینید، حتما با روان پزشک ها مشورت کنید.  گرچه برخوردهای نامناسبی که والدین با مسئله تغذیه کودک دارند می تواند زمینه ساز بروز این مشکلات شود، اما گاهی مشکلات خوردن کودک تنها از این واکنش ها و اشتباهات ناشی نمی شود. اختلالات خوردن در کودکان و نوجوانان، گاهی حاصل قرار گرفتنشان در معرض استرس های محیطی است. کودکانی که با استرس زیادی دست و پنجه نرم می کنند و در محیطی که از نظر روان شناختی سالم نیست زندگی می کنند، می توانند به گروهی از اختلالات شدید اضطرابی دچار شوند.

برای مثال، کودکانی که همیشه حالت تهوع دارند و به این دلیل نمی توانند غذا بخورند، اگر به مشکل جسمی خاصی مبتلا نباشند، احتمالا به خاطر استرس زیادی که تحمل می کنند، دچار چنین نشانه ای شده اند. به همین دلیل در این مورد هم بعد از ارزیابی متخصص اطفال و در صورت نبود مشکلات جسمی، می توان با کمک روان پزشکان احتمال ابتلای فرد به اختلالات هیجانی و انواع اضطراب را بررسی کرد و در صورت لزوم درمان های دارویی و غیردارویی را آغاز کرد.

نقش والدین در بروز این مشکلات بسیار پررنگ است. روش نامناسب تربیتی و برخورد نامناسب والدین با کودک می تواند زمینه ساز چنین مشکلاتی شود یا به آن ها دامن بزند. حساسیت های خاص والدین، استفاده خاصی که از غذا خوردن کودک می کنند و به کاربردن روش های تربیتی نامناسب در زمینه اصلاح الگوی تغذیه کودک می تواند چنین مشکلاتی را ایجاد کند. اگر والدین الگوهای تربیتی درست برای غذاخوردن کودک را به کار نبندند، این مشکلات ممکن است هر روز شدیدتر شود.

کودکان و نوجوانانی که تصویری غیرواقعی  و تحریف شده از وضعیت بدنی شان دارند، حتی با وجود اصرارها و نگرانی های اطرافیانشان از خوردن غذای کافی سر باز می زنند وسواسی که این افراد به خاطر باورهای نادرستشان در مورد اندام متناسب و وضعیت بدنی شان دارند، ممکن است سلامت جسمشان را با تهدیدهای جدی مواجه کند.

رسانه ها الگویی خاص و گاهی حتی نادرست را در مورد زیبایی و تناسب اندام ترویج می کنند، اما تنها این الگوهای نادرست رسانه ای نیستند که می تواند کودکان و نوجوان را چنین دردسرهایی رو به رو کنند. صحبت هایی که در جمع های خانوادگی اتفاق می افتد و رفتارهای افرادی که در خانواده الگوی کودک هستند هم می تواند بر نگرش و رفتارشان تاثیر بگذارد و گاهی ذهنیتی نادرست و مخرب را ایجاد کند. درواقع آنچه کودک از طریق آموزش های مستقیم و غیرمستقیم محیطی، به عنوان الگوی تناسب اندام و ظاهر زیبا و طبیعی در ذهن می سازد، می تواند گاهی زمینه ساز ابتلایش به مشکلاتی جدی شود.

با این وجود، درست است که صحبت مداوم در مورد چاقی یا وجود نگرانی افراطی نسبت چاقی در خانواده ها می تواند کودکان و نوجوانان را به دردسر بیندازد اما گاهی بچه ها واقعا با مشکل چاقی رو به رو هستند و به درمان نیاز دارند. در این شرایط والدین به جای ایجاد نگرانی های افراطی در فرزندشان، باید با کمک متخصصان تغذیه این موضوع را بررسی کنند و با آموزش هایی که متخصصان به آن ها و فرزندشان می دهند، برای حل مشکل چاقی تلاش کنند.

پزشکان هنوز هم با اطمینان در مورد دلایل دقیق بروز اختلالات خوردن صحبت نمی کنند اما گمان می کنند که ترکیبی از عوامل زیستی، رفتاری و اجتماعی می تواند چنین اختلالاتی را ایجاد کند. پریشانی و اضطرابی که به خاطر شرایط خانوادگی و اجتماعی ایجاد شده، ترس از اضافه وزن، احساس درماندگی و افسردگی و عزت نفس پایین از جمله عواملی هستند که می توانند کودک یا نوجوان را به این دسته از اختلال ها دچار کنند. پرخوری مرضی، یکی از اختلالات شایع خوردن است که گرچه بیشتر بزرگ سالان گرفتارش می شوند، اما نوجوانان و حتی کودکان هم از جمله قربانیان این اختلال به شمار می آیند.

1- نمی تواند کنترلی روی اشتهایش داشته باشد و در برابر خوردن برخی چیزها یا محدود کردن حجمشان مقاومت کنید؟

بله             خیر

 2- فواصل غذاخوردنش به شکل قابل توجهی کوتاه تر از قبل شده است.

بله             خیر

3- بسیار سریع تر از حد معمول غذا می خورد؟

بله             خیر

4- آن قدر می خورد تا احساس ناراحتی کند؟

بله             خیر

5- حتی وقتی گرسنه نیست مقدار زیادی غذا یا خوراکی می خورد؟

بله             خیر

6- بعد از اینکه مقدار زیادی غذا یا خوراکی می خورد، شرمنده می شود و عذاب وجدان پیدا می کند؟

بله             خیر

7- به خاطر پرخوری اش احساس افسردگی یا احساس گناه می کند اما نمی تواند مشکل را برطرف کند؟

بله             خیر

8- نوسانات قابل مشاهده ای در وزنش دیده می شود؟

بله             خیر

9- عزت نفس پایینی دارد؟

بله             خیر

10- مدام رژیم می گیرد اما موفق به ادامه دادن رژیم غذایی و کنترل اشتهایش نمی شود؟

بله             خیر

اگر پاسخ شما به اغلب سوال هایی که مطرح شد، بله است، حتما بعد از مشورت با متخصص اطفال، با یک روان پزشک در مورد شرایط فرزندتان صحبت کنید. خلاص شدن از پرخوری عصبی همیشه کار متخصصان تغذیه نیست. تصور نکنید که توصیه ها و نصیحت های شما بیشتر از هر چیزی روی میل فرزندتان به خوردن تاثیر می گذارد. حتی اگر خودتان برای نجات او از این وضعیت، نوع و حجم غذایش را کنترل کنید، باز هم کمک به حل مشکل نخواهید کرد.

 پرخوری مرضی اگر منشا جسمانی نداشته باشد، باید توسط درمان های دارویی و غیردارویی که روان پزشکان تجویز می کنند، درمان شود؛ به عبارت دیگر، روان شناسان و روان پزشک ها برای درمان این مشکل، به دنبال دلیل اصلی ایجاد این اختلال می گردند  و بعد از شناسایی کردن دلیل اصلی و برطرف کردنش با درمان های مشخص شده، پرخوری مرضی را که یکی از عوارض دچارشدن به آن اختلالات است، درمان می کنند.

منبع: همشهری تندرستی