راهکار کشورهای مختلف دنیا برای مقابله با آلودگی هوا

آلودگی هوا ممکن است طبیعی (مانند فعالیت آتش‌فشان‌ها) و یا مصنوعی باشد. آلودگی‌های مصنوعی عمدتا ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانه‌ها هستند. صنایع و حمل و نقل دو منبع اصلی تولید ذرات معلق آلاینده هوا به شمار می‌آیند. ذرات ریز معلق از طریق دوده‌های ناشی از دیزل، گرد و غبار ساخت و ساز یا از طریق دود ماشین‌ها وارد هوا می‌شوند.

براى سنجش كيفيت هوا از معيارى به نام ضريب كيفيت هوا (AQI) استفاده می‌شود كه بر حسب شدت آلودگى از صفر تا ٥٠٠  درجه‌بندی می شود.نکته مهمی که اغلب شهرهای آلوده با ان روبرو هستند AQI بالاتر از ١٠٠ است که نشان دهنده هواى ناسالم است. هوای ناسالم علائمى مثل سنگينى قفسه سينه، سوزش چشم يا سرفه درا بهمراه خواهد داشت.

راه‌های مقابله با آلودگی هوا:

اولین گام برای حل مشکل آلودگی هوا ارزیابی است. محققان آلودگی هوا را بررسی نموده و استانداردهایی را برای اندازه‌گیری نوع و مقدار آلاینده‌های خطرناک تعیین می‌کنند. بعد از آن باید حد مجاز آلاینده‌های هوا مشخص شود.

در مرحله بعد می‌توان گامهایی برای کاهش آلودگی هوا برداشت که عبارتند از:

▪ كاهش آلودگی از مبدا: ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری كه از حداقل سوخت استفاده كنند.
▪ تبدیل سوخت خودروها به CNG در مقابل بنزین و نیز كاهش واردات بنزین.
▪ ارایه برنامه‌های آموزشی در رابطه با كاهش مصرف سوخت از طرق مختلف مانند آموزش تعمیر و نگهداری خودروها، الگوهای رانندگی و عوامل موثر بر میزان مصرف سوخت خودرو.
▪ استفاده از رسانه های همگانی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و… ) و فعالیت های سازمان یافته برای آموزش و افزایش دانش در باره  تهدیدهای آلوده كننده های هوا.
▪ استفاده از وسایط نقلیه همگانی ، دوچرخه یا پیاده طی كردن.
▪ خارج كردن صنایع آلاینده از محدوده شهری.
▪ از رده خارج كردن خودروهای قدیمی و فرسوده با حفظ حقوق صاحبان آن ها.
▪ استفاده از انرژی های تجدید پذیر از جمله انرژی خورشید ،باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها ،انرژی امواج آب و انرژی جذر و مد اقیانوس ها، بیوگاز.
▪ درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یك ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره، پس قطع هر درخت تاثیر جهانی برجای خواهد گذاشت.

*شهرهای بزرگ جهان چگونه با آلودگی هوا می‌جنگند؟

به دنبال تشدید آلودگی هوا اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی و پرجمعیت دنیا که به عنوان شهرهای آلوده در جهان معرفی شده‌اند، راهکارهایی در پیش گرفته اند تا بلکه از این معضل بزرگ کم کنند. هر کشور هم روش خاصی را برای پیروزی در این جنگ پیش می گیرد.

*تا پایان سال ۲۰۲۰، بیش از ۶۵ میلیون خودرو در سراسر جهان گازسوز می شود

بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی ایران در حال جنگ با آلودگی هوا هستند، اما ایران در این جنگ تنها نیست و بسیاری از کشورهای دیگر هم با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند. در  بعضی روزها به علت کیفیت بد هوا، مدارس تهران و شهرستانهای آلوده تعطیل شد و مسابقه های فوتبال لغو هم شدند، اما این راه حل ها تنها راه فرار موقتی از مشکل آلودگی است و اصل مشکل را درمان نمی کند. مرگ هزاران نفر در ایران با آلودگی هوا مرتبط بوده است. اما راهکار مقابله با این معضل محیطی که چندسالی است چند شهر ایران با آن روبرو هستند چیست؟ راه مقابله با آلودگی هوا فقط با جابجایی خودرو فرسوده و نو حل نمی‌شود، سوخت های ما مشکل دارند.

قرار است طبق برنامه‌های جهانی تا پایان سال ۲۰۲۰، بیش از ۶۵ میلیون خودرو در سراسر جهان گازسوز باشند. همچنین چند سال است که خودروهای موتورهای دیزلی در کشورهای اروپایی کاملا جا افتاده است. در برخی از کشورها برای جلوگیری از آلودگی هوا برای تردد هواپیماها نیز تدابیری اندیشیده شده است. مثلا وزیران محیط زیست اتحادیه‌ اروپا چندی پیش تصمیم گرفتند که خطوط هوایی را مشمول قانون جلوگیری از آلودگی محیط زیست کنند. هدف از این قانون کاهش دی‌اکسید کربن به میزان ۲۰ درصد تا سال ۲۰۲۰ است.

استفاده مجدد از چیزهایی که هنوز هم خوب استفاده کنید. بازیافت محصولات، ثبت نام برای یک تامین کننده انرژی تجدید پذیر، استفاده از مواد شوینده کمتر مضر در خانه و محل کار و خرید مواد غذایی آلی و استفاده از حمل و نقل عمومی، پیاده روی و یا چرخه اقدامات اساسی و در دستور کار کشورهای صنعتی برای کاهش آلودگی هوا است.

*توسعه حمل و نقل عمومی و مترو در مکزیکوسیتی

یکی از موفق ترین تجربه ها در کنترل آلودگی هوا مربوط به کشور مکزیکوسیتی است. مکزيکوسيتي 18 سال پيش آلوده ترين شهر دنيا بود، در 20سال گذشته مسئولان کشور مکزيک و شهر مکزيکوسيتي اقدامات بسياري را در جهت کاهش آلودگي هوا انجام داده اند تا جايي که امروزه اين شهر ديگر نه تنها آلوده ترين شهر دنيا نيست، بلکه نام آن در فهرست 20شهر اول آلوده جهان نيز به چشم نمي خورد.

مهم ترين برنامه اي که در مکزيکوسيتي به اجرا در آمد، برنامه بلند مدت ارائه خدمات حمل و نقل عمومي بر محور توسعه مترو و ايجاد خطوط اتوبوسراني تندرو بود. استفاده از اتوبوس هايي با حداکثر ظرفيت و حداقل آلايندگي، نه تنها ترافيک را کاهش داده، بلکه ساليانه 80هزار تن از ميزان آلاينده دي اکسيد کربن اين شهر نيز کاسته است.

در این شهر همچنین طرح دوچرخه همگاني از طريق ساخت 21 کيلومتر مسير ويژه دوچرخه سواري در سال 2009 به عنوان يکي ديگر از برنامه هاي مکزيکوسيتي اجرا شد.

تست آلايندگي و معاينه فني خودروها به فاصله هر شش ماه يک  بار و محدوديت خودروها از ورود به معابر شهري حداقل يک بار در هفته از جمله دیگر برنامه هاي مکزيکوسيتي برای کنترل آلودگی هوا در این شهر بود.

علاوه بر اين 50 هزار براى سنجش كيفيت هوا از معيارى به نام ضريب كيفيت هوا (AQI) استفاده می‌شود كه بر حسب شدت آلودگى از صفر تا ٥٠٠ درجه‌بندی می شود. AQI بالاتر از ١٠٠ نشان دهنده هواى ناسالم است که علائمى مثل سنگينى قفسه سينه، سوزش چشم يا سرفه درا بهمراه خواهد داشت.

کارخانه از داخل و اطراف شهر جا به جا شدند. ضمن اين که سرب از بنزين و جايگزين کردن سوخت گاز در وسايل نقليه حذف و استفاده از مبدل هاي کاتاليستي نيز براي خودروها اجباري شد.

*افزایش ایستگاه اندازه‌گیری ذرات معلق در آلمان 

در آلمان از آغاز سال ۲۰۰۵ قوانین تصویب شده در اتحادیه‌ اروپا برای مقابله با ذرات معلق آلاینده‌ هوا اجرا می‌شوند و این کشور امروز با معضل الودگی هوا مقابله کرده است. اساس این قوانین حد این ذرات نباید در بیش از ۳۵ روز از سال از۵۰ میکروگرم درمترمربع هوا گذر کند. در آلمان بیش از ۴۰۰ ایستگاه اندازه‌گیری ذرات معلق وجود دارد.

*استفاده از گاز طبیعی در سوخت خودرو اولین بار در ایتالیا

در راستای کنترل آلودگی هوای ناشی از سوخت خودروها، در سال ۱۹۳۰ برای اولین بار در دنیا، کشور ایتالیا از گاز طبیعی به عنوان سوخت خودرو استفاده کرد.
ممنوعیت 6 ساعت تردد خودرو ها در میلان ایتالیا یکی دیگر از راهکارهای کشور ایتالیا در جهت کاهش آلودگی هوا بوده است.

*ممنوعیت استفاده از خودروهای شخصی در سارایوو، بوسنی هرزگوین

شلیک مه در هوا/فروش هوای کوه‌های راکی و تعطیلی کارخانه‌ها در چین

شاید در ابتدا تنها یک شوخی به نظر می‌رسید، اما ناگهان فروش هوای تازه کوه‌های راکی در چین به تجارتی پرفروش تبدیل شد. مردم چین قوطی‌های هوای تازه از جنگل‌های کانادا را که بهای آن هر 10 لیتر و حاوی 200 بار نفس تازه است بیش از 22 دلار است می‌خرند.

طرح دیگر دولت چین برای فرار از آلودگی هوا، استفاده از طرح بام سبز است؛ دولت چین از مدت ها پیش با تشویق مردم پکن به کاشت و پرورش گیاهان بر روی پشت بام منازل تلاش های ساده ای را برای تصفیه هوای آلوده ای که گاهی حتی تنفس در آن برای پایتخت نشینان دشوار می شود، آغاز کرده است.

موسسات محلی در چین با استفاده از روشی عجیب سعی دارند تا بر مشکل آلودگی هوا که گریبان‌گیر این کشور شده، غلبه کنند. در این روش مه غلیظی به سمت نواحی ساختمانی و صنعتی شلیک می‌شود. این دستگاه که توسط شرکت تولید کننده‌ی ابزار ایمنی معدن ساخته شده، ابتدا برای حل مشکلات تنفسی کارکنان معدن در نظر گرفته شده بود اما از سال ۲۰۱۳ این شرکت ابعاد دستگاه خود را گسترش داده و آن را سازمان‌های دولتی به عنوان وسیله‌ای برای رفع آلودگی هوا معرفی کرده است.

این توپ‌ها مایعات را به قطرات بسیار ریز تبدیل کرده و در هوا پخش می‌کنند. این قطرات پس از برخورد با ذرات آلودگی آن‌ها را جمع کرده و همانند باران به زمین باز می‌گردند.

هزار کارخانه و شرکت را که موجب آلودگی هوا می شدند تعطیل کرد و فعالیت بیش از 26 هزار کارخانه نیز به حالت تعلیق درآورده است.

*ممنوعیت فروش خودروهای دیزلی در دهلی نو

دهلی نو در سال 2014 توسط سازمان جهانی بهداشت آلوده ترین شهر جهان انتخاب شد. به علاوه 12 شهر هندی دیگر هم در میان 20 شهر آلوده جهان بودند، سالانه آلودگی هوا منجر به مرگ 600 هزار نفر در هند می شود.

*برای جنگ با آلودگیشدید هوا، دادگاه عالی هند 

ده ها دستور داده است. فروش برخی خودروهای دیزلی در پایتخت هند ممنوع شده، کامیون هایی که بیش از 10 سال عمر دارند نباید وارد دهلی نو شوند و همینطور خودرو هایی هم که بیش از یک دهه عمر دارند مجوز حضور در دهلی نو را ندارند.

همچنین دهلی نو طرح زوج و فرد را هم تجربه می کند.

راه حل دیگر دولت هند، باید برقراری عوارض اضافی برای کامیون هایی که شبانه واردت پایتخت می شوند، اشاره کرد. این تدبیر در عین حال هنوز اجرا نشده است.

*استفاده از مترو اولویت تردد درون شهری در ژاپن

30 سال پیش توکیو با آلودگی هوا و محیط زیست به دلیل ترافیک و حجم بالای اتومبیل مواجه بود اما با برنامه‌ریزی‌هایی که برای رفع این مشکل تدوین شد با تغییر عادت‌های شهری مردم، تغییر مهندسی و فضای سبز خیابان‌ها و استفاده از مترو و قطار شهری امروز توکیو مشکل آلودگی هوا ندارد.

توکیو ابر شهر ژاپن نزدیک بودن خانه کارمندان و کارگران به ادره جات کاخانه جات را یکی از اهداف اصلی گردانندگان امور شهری عنوان می کند.همچنین در توکیو به طور گسترده خطوط مترو وجود دارد و اغلب کارمندان و کارگران با استفاده از مترو به داخل و خارج از شهر تردد می‌کنند و در واقع مترو اولویت نخست سیستم حمل و نقل عمومی در توکیو به شمار می‌آید که به خوبی در رفع مشکل ترافیک این شهر موثر واقع شده است.

*وضع عوارض برای ورود خودروها به مرکز شهر در لندن

لندن بزرگ ترین و پر جمعیت ترین شهر در کشورهای عضو اتحادیه اروپاست. برای مقابله با مشکل آلودگی هوا شیوه های گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته و نتایج خوبی نیز از آنها حاصل شده است.

بر اساس یکی از این برنامه ها که از فوریه ۲۰۰۳ به اجرا درآمد، افرادی که می خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزی لندن شوند باید مبلغی را به عنوان عوارض پرداخت کنند. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از این شیوه سبب کاهش چشمگیر حجم ترافیک و افزایش سرعت متوسط خودروها شده است که این افزایش سرعت متوسط به نوبه خود سبب آلودگی کمتر هوا می شود.همچنین این قانون گرایش مردم به استفاده از اتوبوس و سایر وسایل حمل و نقل عمومی را افزایش داده است. کاهش حجم گاز دی اکسید کربن در هوای شهر لندن دال بر موفقیت آمیز بودن اجرای این قانون است. تعویض وسایل نقلیه آلاینده از جمله اتوبوس با اتوبوس های با گنجایش بیشتر و آلایندگی کمتر نیز از جمله برنامه های اجرا شده در لندن است.

یکی دیگر از گام های برداشته شده در این شهر برای کاهش آلودگی، بهره گیری از ماشین های فشرده کننده گرد و خاک روی سطح جاده هاست. این دستگاه ها با حرکت روی سطح خیابان های شهر، گرد و خاک موجود روی آن را برداشته و به این شکل از ورود آن به هوا جلوگیری می کنند.

سیاست های تشویقی دولت برای خرید و استفاده از خودروهای برقی نیز یکی دیگر از اقدامات انجام شده است. هدف از این سیاست ها، افزایش سهم خودروهای برقی در حمل و نقل شهری است. پرداخت درصدی از قیمت خودرو و نیز معافیت از برخی مالیات ها را می توان نمونه هایی از این سیاست های تشویقی دانست.

*افزایش مسیرهای دوچرخه سواری در فرانسه

شهرداری پاریس عزم جدی دارد برای مقابله با آلودگی هوا در پنج سال آینده مسیرهای ویژه دوچرخه در شهر را گسترش دهد و ۱۰ هزار پارکینگ دوچرخه بسازد. برای این منظور ۱۵۰ میلیون یورو هزینه خواهد شد.

آلودگی هوای پاریس در ماه مارس به حدی بود که شهرداری طرح تردد زوج و فرد خودروها را در مرکز شهر به اجرا گذاشت.