نگاهی اجمالی بر زبان گرجی

زبان گرجی (ქართული ენა, بصورت آوایی kʰɑrtʰuli ɛna) در شمار زبان‌های قفقازی و خانواده زبان‌های کارتولی یا قفقازی جنوبی است.این زبان که زبان مادری بیشتر گرجیان جهان بشمار می رود در کشور گرجستان مقام زبان رسمی را دارد.
زبان گرجی در شمار زبان های قفقازی است و زبان‌های قفقازی به آن دسته از زبان ها گفته می شود که در منطقه ی قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر با آن ارتباط برقرار می شود . در حدود ۳۰ تا ۴۰ زبان در این منطقه ی جغرافیایی وجود دارد و همین تنوع زبانی در منطقه ای به این کوچکی امر قابل ملاحظه ای است .

زبان های قفقازی را از دیدگاه طبقه بندی منطقه ای می توان به سه دسته تقسیم کرد :

۱- منطقه ی شمال غربی قفقاز که شامل زبان های آبخاز – آدیقی می شود .

۲- منطقه ی شمال شرقی قفقاز که شامل زبان های ناخی – داغی می شود .

۳- منطقه ی جنوب قفقاز که شامل زبان های کارتولی (گرجی) می شود .

به گروه زبان های کارتولی زبان های ایبری نیز گفته می شود که این واژه نام گرجستان شرقی در زبان یونان بیزانس می باشد.

گروه کارتولی شامل زبان های : گرجی ، مگرلی ، لاز و سوان است . زبان گرجی به زبان ادبی و علمی از زبان های کارتولی اطلاق می شود و زبان شناخته شده رسمی کشور گرجستان می باشد . لهجه های زبان گرجی به دو گروه لهجه های شرقی و غربی تقسیم می شود که البته تفاوت عمده ای وجود ندارد .

یکی از قدیمی ترین سیستم های نوشتاری جهان خط گرجی است . بر اساس روایات تاریخی که در کتاب باستانی سرگذشت کارتیل آمده است ، خط گرجی در دوره ی استقرار دولت گرجستان شرقی یا همان ایبریا در ۴ قرن پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) اختراع شده است و گفته می شود که پارناواز اولین پادشاه کارتیل (گرجستان شرقی) الفبا را اختراع کرد . ولی با استناد به آثار مکتوب گرجی که در دست پژوهشگران قرار دارد ، تاریخ موثق نوشتار گرجی به قرن ۴ میلادی باز می گردد.
خط گرجی
قدیمی ترین سنگنبشته ی گرجی به وسیله ی کوربو باستان شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شد و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است . در سرزمین گرجستان قدیمی ترین اثر خطی سنگنبشته ای است که بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است . باید در نظر داشت که در اکتشافات اخیردر ایالت کاختی گرجستان اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱ قرن پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) بر روی آن ها جملات کوتاهی به زبان گرجی نوشته شده است .

الفبای گرجی

الفبای گرجی نتیجه ی تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود . الفبای گرجی دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم می شود . در زبان گرجی ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته می شود.
حروف الفبا

همانگونه که در جدول مشاهده می شود ، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژه ها نوشته می شود تلفظ می شوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوت ها در این زبان وجود دارد . مثلاً در زبان فارسی آوای «Z» به اشکال «ذ،ز،ض و ظ» ممکن است . اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد .

در زیر نیز می توان این حروف را با در کلمات مورد استفاده شان دید:

آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند :

1 – صامت «კ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ქ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

2 – صامت «პ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ფ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

3 – صامت «ტ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «თ» است ، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود .

4 – صامت «ღ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «غ» (عربی) و «გ» پدید می آید .

5 – صامت «ც» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «თ» و «ს» پدید می آید .

6 – صامت «ძ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «დ» و «ზ» پدید می آید .

7 – صامت «წ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «ს» پدید می آید .

8 – صامت «ჭ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «შ» پدید می آید .

نمونه زبانی

ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر :

به زبان گرجی:

ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით.

آوانگاری لاتین:

Qvela adamiani ibadeba t’avisup’ali da t’anascori tavisi ġirsebit’a da uplebebit’. Mat miničebuli ak’vt’ goneba da sindisi da ert’manet’is mimart’ unda ik’c’eodnen żmobis suliskvet’ebit’.

ترجمه به فارسی:
همه افراد بشر آزاد بدنیا می آیند و حیثیت و حقوقشان باهم برابر است.همه‌شان اندیشه و وجدان دارند و باید در برابر یکدیگر با روح برادری رفتار کنند.

 گرداوری: گروه اینترنتی پونه زار