پلیس زن در ایران؛ قبل و بعد از انقلاب

به گزارش سایت تحلیلی خبری پونه زار به نقل از مهرخانه، رییس دانشکده پلیس زن گفت: در ایران پلیس زن متناسب با نیازی که زنان دارند وجود دارد و ذکر می‌شود که 4 درصد از پلیس ما را زنان تشکیل می‌دهند. این تعداد تا به حال نیاز ما را برآورده کرده، اما ممکن است به دلیل نیازهای دیگر مسئولین به این نتیجه برسند که تعداد را بیشتر یا کمتر کنند.

 تصویر کلیشه‌ای که از پلیس در ذهن همه ما نقش بسته، تصویر یک مرد پلیس است که در شعرهای دوران کودکی‌مان می‌خواندیم شب‌ها که ما به خواب می‌رویم او بیدار است و با دزدها و جنایت‌کاران می‌جنگد، اما این همه ماجرای پلیس در کشور ما و سایر کشورها نیست؛ زیرا سالیان طولانی است که زنان هم در کشورهای مختلف پلیس شده‌اند و وظیفه برقراری نظم و امنیت را برعهده گرفته‌اند.

اولین کشوری که به استخدام نیروی پلیس زن روی آورد، کشور آمریکاست. در قرن نوزدهم میلادی گروهی از زنان برای کنترل زنان و کودکانی که در مراکز اصلاح و تربیت بودند، استخدام شدند؛ اگرچه آن‌ها مسئولیت‌های افسران پلیس مرد را نداشتند، اما می‌توان آن‌ها را به عنوان پیشگامان پلیس زن در آمریکا به‌شمار آورد.

در سال 1908 اولین بازرس پلیس زن آمریکا با نام «لولا بالدوین» در شهر پورتلند آغاز به کار کرد، اما وظیفه او پیشگیری از جرایم و امور اجتماعی بود و لباس فرم مخصوص و سلاح نداشت، اما این شرایط به تدریج تغییر کرد و روزبه‌روز نقش زنان پلیس در آمریکا پررنگ‌تر و جدی‌تر شد؛ به گونه‌ای‌که اکنون 13 تا 14 درصد از کل نیروی پلیس آمریکا را پلیس زن تشکیل می‌دهد.

در کشور انگلستان اولین افسران پلیس زن فعالیت خود را از سال 1919 آغاز کردند و در آن سال 25 افسر زن به خدمت پلیس درآمدند، اما به دلیل وجود این باور که فعالیت‌های افسران زن مناسب کار پلیس نیست، این زنان از کار کنار گذاشته شدند. البته، این وقفه کوتاه‌مدت بود و در سال 1923 میلادی 50 پلیس زن بار دیگر جذب نیروی پلیس شدند که از قدرت لازم برای حضور در عملیات‌ها و دستگیری مجرمان برخوردار بودند.

علاوه بر کشورهای آمریکایی و اروپایی در کشورهای اسلامی نیز پلیس زن فعالیت دارد. مثلاً در کشور بنگلادش پلیس زن از چند دهه قبل فعالیت خود را با 6 نیرو آغاز کرد، اما اکنون تعداد پلیس زن این کشور به 6000 نفر رسیده است که حدود 5 درصد از کل پلیس این کشور را شامل می‌شود. در گذشته پلیس زن این کشور تنها در حوزه‌های مرتبط با عملیات‌های ویژه زنان فعالیت می‌کرد، اما اکنون در رسیدگی به پرونده‌های حساس و مهم نیز از توانایی آن‌ها استفاده می‌شود. در کشور بنگلادش استخدام زنان پلیس به صورت کارمند است و آن‌ها حق نگهبانی، درجه‌داری، افسری و شرکت‌ در مأموریت‌هایی که گذراندن دوره‌های تخصصی نظامی را می‌طلبد، ندارند.

در کشور مالزی استخدام پلیس زن از سال 1955 آغاز شد و زنان در سمت‌های دانشجو، معاون و سرپرست نیروی پلیس، بازرس، پاسبان و پلیس خارجی فعالیت می‌کنند. در کشور ترکیه با حدود 65 میلیون نفر جمعیت حدود 5000 پلیس زن وجود دارد. مواردی مانند به پایان رساندن دوره تحصیلی متوسطه، داشتن شرایط سنی بین 18 تا 27 سال و حداقل 165 سانتی‌متر قد از شرایط لازم برای استخدام پلیس زن در این کشور است. همچنین، دوره آموزشی پلیس زن در ترکیه 9 ماه است.

در کشور اردن اولین مدرسه پلیس زن در سال 1972 ایجاد شد و 6 دختر اولین فارغ‌التحصیلان آن بودند. با افزایش داوطلبان، این مدرسه با نام مؤسسه «ملکه سبا» فعالیت خود را افزایش داد و در 1978 به مرکز فرماندهی پلیس زن تغییر نام یافت. آموزش پلیس زن در اردن کوتاه‌مدت است و طی 3 هفته انجام می‌گیرد.

در بحرین نیز پلیس زن از 1970 آغاز به کار کرد و در شروع کار دو افسر پلیس زن به کار گرفته شدند. در کشور بحرین پلیس زن در حوزه‌هایی مانند رفع مشکلات خانوادگی زنان، انگشت‌نگاری از زنان، اداره مهاجرت، ترافیک و حراست فرودگاه فعالیت می‌کند.

در کشور پاکستان نیز پلیس زن از دهه 1970 کار خود را آغاز کرد. چهار هزار پرسنل زن پلیس، کمتر از یک‌درصد کل نیروی پلیس پاکستان را تشکیل می‌دهند.

در کشور ما 16 سال از آغاز به کار پلیس زن ایران پس از انقلاب می‌گذرد. دکتر فریبا شایگان؛ رییس دانشکده پلیس زن، در خصوص تاریخچه فعالیت پلیس زن در ایران به خبرنگار مهرخانه گفت: پلیس زن از سال 1345 در ایران آغاز به کار کرد. قبل از انقلاب تعداد پلیس زن کم بود و آن‌ها فعالیت‌هایی مانند ایستادن سر چهارراه‌ها برای رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی انجام می‌دادند. استفاده از پلیس زن قبل از انقلاب بیشتر جنبه نمایشی داشت و بسیاری از موازین شرعی نیز در نوع پوشش و آموزش این زنان رعایت نمی‌شد. پس از انقلاب نوع پوشش و مشاغل پلیس زن تغییر کرد و زنان پلیس در مشاغل اداری و به‌داری فعالیت ‌می‌کردند، اما دیگر در نیروی انتظامی افسر پلیس زن حضور نداشت. این در حالی بود که ضرورت وجود زنان افسر در موارد ضروری احساس می‌شد. به همین دلیل سال 1377 نیروی انتظامی اصلاحیه‌ای به مجلس فرستاد و مجلس تصویب کرد نیروی انتظامی افسر پلیس را به صورت نظامی و انتظامی به‌کار گیرد. در نتیجه، اولین دوره پلیس زن با یونیفورم نظامی از سال 78 از طریق کنکور وارد دانشکده پلیس شد. از همان ابتدا قرار شد زنان پلیس تنها برای رفع نیازهای زنان و کودکان و در مشاغلی که از بعد شرعی، روحی و فرهنگ اسلامی و ایرانی ضرورت دارد حضور داشته باشند.

وی در رابطه با مشاغلی که پلیس زن ایران می‌تواند در آن‌ها فعالیت داشته باشد، بیان داشت: ما دستورالعملی داریم که در آن قید شده است که زنان باید در چند شغل خاص حضور داشته باشند. یکی از این عرصه‌ها مشاغل انتظامی است. مثلاً در فرودگاه‌ها و مبادی ورودی و خروجی کشور، بازرسی گذرنامه، بازرسی بدنی، بازرسی وسایل، بدرقه متهم و بازدید از مکان‌های مختص زنان، پلیس زن حضور دارد. به عنوان نمونه گزارش می‌رسد که در یک آرایشگاه یا مرکز زنانه دیگر، کار خلافی انجام می‌شود. پلیس زن در این‌جا وارد می‌شود، یا اگر تجمعاتی صورت گیرد، امنیت آن تجمعات با زنان پلیس است. همچنین، زنان پلیس در کلانتری‌ها برای رسیدگی به شکایات زنان و مشاوره‌دادن به آن‌ها حضور دارند.

شایگان در خصوص تعداد پلیس زن ایران خاطرنشان کرد: در ایران پلیس زن متناسب با نیازی که زنان دارند وجود دارد و ذکر می‌شود که 4 درصد از پلیس ما را زنان تشکیل می‌دهند. این تعداد تا به حال نیاز ما را برآورده کرده، اما ممکن است به دلیل نیازهای دیگر، مسئولین به این نتیجه برسند که تعداد را بیشتر یا کمتر کنند.

در کشور ما دانشکده‌ کوثر در دانشگاه علوم انتظامی امین قرار دارد که به عنوان تنها دانشکده پلیس زن ایران به تربیت پلیس زن می‌پردازد و هر ساله دختران علاقه‌مند به پلیس‌شدن در ایران، به این دانشکده وارد می‌شوند. فاطمه بهرام‌وند، 23 ساله یکی از دانشجویانی است که سال 91 وارد دانشکده کوثر شده است. او در خصوص انگیزه‌های تحصیل در این دانشگاه به خبرنگار مهرخانه می‌گوید: تحصیل در این رشته هدف و اولویت اول من بود، اما ازآن‌جایی‌که این رشته جزو رشته‌های نیمه‌متمرکز است و برای ترم بهمن ماه دانشجو می‌پذیرد، من ترم پاییز را در دانشگاه علامه طباطبایی درس خواندم و سپس مراحل گزینش و مصاحبه را طی کردم و توانستم در ترم بهمن ماه به این دانشکده وارد شوم. خانواده هم از من حمایت کردند و با توجه به علاقه و انگیزه‌ای که از من دیدند، از تحصیل در این دانشکده استقبال کردند و به نظرم احترام گذاشتند.

وی در رابطه با حمایت‌های دانشگاه از دانشجویان دختر گفت: قبل از ورود فکر نمی‌کردم این دانشگاه همه‌جانبه از بچه‌ها حمایت کند، بلکه فکر می‌کردم تنها حمایتی که می‌شود حمایت علمی است، اما وقتی وارد شدم دیدم از لحاظ ورزشی، معنوی و … به صورت همه‌جانبه از ما حمایت می‌کنند.

بهرام‌وند با اشاره به واحدهای عملی دانشکده پلیس زن اظهار داشت: کلاس‌های عملی ما شامل تیراندازی، تکواندو، جودو، کاراته، سوارکاری و کوهنوردی است. علاوه بر تیراندازی با سلاح جنگی، تیراندازی با سلاح بادی هم داریم؛ یعنی سالن‌های مجهزی در دانشگاه وجود دارد که بچه‌ها می‌توانند از آن‌ها برای مسابقات استفاده کنند. دانشکده پلیس زن در تیراندازی با سلاح بادی مقام اول را در سطح دانشگاه‌های ایران در رشته تپانچه و مقام سوم را در تفنگ بادی پلیس زن کسب کرد. همچنین، در مسابقات گوانگجو خانم حیدرپناه از پلیس زن ایران مقام انفرادی را به‌دست آورد و جزو هشت نفر اول بود.

وی در خصوص توانایی‌های خود برای انجام واحدهای عملی گفت: من جزو کسانی بودم که فکر می‌کردم توانایی ندارم و از لحاظ جسمی کم می‌آورم، اما واقعاً این‌طور نبود و به نظرم بیش از چیزی که فکر می‌کردم، توانایی دارم. ما علاوه بر دروس عملی، دروس نظری را نیز می‌گذرانیم که برخی از این دروس شامل حقوق جزا، حقوق عمومی، آیین دادرسی کیفری، آیین دادرسی مدنی و درس‌های عمومی سایر رشته‌ها، واحدهای گشت انتظامی و غیره است.

این دانشجوی پلیس با اشاره به دیدگاه جامعه نسبت به پلیس زن خاطرنشان کرد: مردم می‌دانند برقراری نظم و امنیت و حمایت از زنان و کودکان، برعهده پلیس زن است و با ما برخورد خوبی دارند و برخورد بدی از سوی مردم ندیدیم. پیش آمده است که مکان‌های مختلفی رفتیم و دیدیم که احترام بسیار زیادی برای پلیس زن قایل بودند.

بهرام‌وند در رابطه با وضعیت زندگی خانوادگی و تشکیل خانواده زنان پلیس گفت: مقام معظم رهبری راجع ‌به پلیس زن می‌فرمایند که ما خودمان را در دامنه قله‌ای می‌بینیم که اوج آن حضرت فاطمه زهرا (س) است. برای ما هم پیروی از این سخن، باعث شده است انگیزه‌ای داشته باشیم که توازن بین شغل و محیط خانوادگی خود را رعایت کنیم.

به گزارش مهرخانه، به نظر می‌رسد پلیس زن به‌عنوان یکی از نیازهای هر جامعه‌ای باید مورد توجه و اهتمام قرار گیرد و به همین‌منظور شرایط پذیرش اجتماعی و خانوادگی این قشر برای فعالیت در حوزه‌هایی که مرتبط با زنان بوده و منافاتی نیز با ویژگی‌های فیزیولوژیک و روان‌شناختی زنان ندارد، فراهم شود.