تیشه دیکتاتور تاجیکستان بر ریشه اسلامگرایان/از ممنوعیت حج و مسجد تا جهاد و حجاب برای جوانان تاجیکستان
به گزارش سایت تحلیلی خبری پونه زار به نقل از فرهنگ نیوز، سال ۲۰۱۵ رو میلادی را می توان نقطه ی عطفی برای کشور تاجیکستان دانست، زمانی که امام علی رحمان و دولت تحت امرش با وجود تمامی فشارهای وارده بر اسلامگرایان در طول سال های اخیر، شمشیر مقابله با آنان را از رو بسته و صراحتا حزب نهضت اسلامی تاجیکستان (قدرتمندترین جناح مخالف رحمان در تاجیکستان) به رهبری محی الدین کبیری را غیر قانونی اعمال کرد، امری که می تواند چالش های گسترده ای را در این کشور و پیامدهایی را در سطح آسیای مرکزی در بر داشته باشد.
اگرچه مقامات تاجیک، این حزب و رهبرانش را به مداخله زیر زمینی بر علیه دولت حاکم متهم نموده و جمع کثیری از آنان من جمله معاون محی الدین کبیری را در ماه های سپری شده بازداشت نموده، با این حال کارشناسان منطقه عواملی دیگر را در وقوع این حوادث دخیل می دانند.
کشورهایی که تاجیکستان با آن ها رابطه سیاسی دارد.
سرزمینی در شرق خراسان
تاجیکستان یا جمهوری تاجیکستان کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از شرق با چین همسایه‌است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده‌است.
واژه تاجیکستان از دو بخش «تاجیک» و «ستان» تشکیل شده‌است که به معنای «سرزمین تاجیک‌ها» است. پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است و زبان رسمی آن فارسی تاجیکی است. این کشور در سال ۱۳۷۰ هجری خورشیدی (۱۹۹۱) با فروپاشی شوروی، استقلال یافت.
تاجیکستان از زمان داریوش یکم ( در دوره هخامنشیان ) به قلمرو ایران پیوست و همواره جزئی از سرزمین بزرگ خراسان محسوب می شده است، با این حال تاجیک ها در طول قرن ها شاهد حملات مکرری از سوی ازبک ها، مغلول ها، اعراب و… بوده و زمان های بسیاری تحت سیطره حکومت مرکزی ایران نبوده است.
پس از انقلاب اکتبر روسیه، تاجیکستان ابتدا بخشی از جمهوری ازبکستان در اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه در سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸ م)، جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، تاجیکستان به استقلال دست یافت.
رودکی شاعر پارسی گوی از خطه تاجیکستان است. تصویر فوق مجسمه رودکی را در شهر دوشنبه نشان می دهد.
پهناوری تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۹۵ ام در جهان) است و جمعیت آن ۸٬۱۶۰٬۰۰۰ تن ( ۹۸ ام در جهان) است (آمار ۲۰۱۴). تراکم جمعیت در این کشور ۵۷ تن در هر کیلومتر مربع است. تاجیکستان کشوری کوهستانی و سرسبز با بارندگی فراوان است که می‌تواند صادرکنندهٔ آب و برق به سایر کشورها باشد. تاجیکستان کشوری مرتفع است که رشته‌کوه پامیر آن را پوشانده‌است، ولی در شمال کشور، منطقه پست فرغانه وجود دارد.
جنگ داخلی و قدرت گیری امامعلی رحمانوف
کمی پس از استقلال تاجیکستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی)، جنگ داخلی پنج ساله بین دولت تحت حمایت مسکو و مخالفان اسلامگرا (به رهبری عبدالله نوری) درگرفت.
تاجیکستان دهه ها زیر یوغ کمونیست ها بوده است. تصویر فوق مجسمه ولادمیر لنین را در شهر دوشنبه نشان می دهد.
در این جنگ، بیش از ۵۰ هزار تن کشته و بیش از ۷۰۰ هزار تن بی‌خانمان شدند. در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷ (میلادی) با وساطت سازمان ملل متحد، پیمان صلح به امضای دو طرف رسید.
امامعلی رحمانوف از سال ۱۳۷۱ رهبری تاجیکستان را به عهده دارد. در سال ۱۳۷۱، پس از برکناری اجباری رحمان نبی، نخستین رهبر این کشور پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی سابق، امامعلی رحمانوف، که پیشتر رئیس یک مجتمع کشاورزی بود، به مقام ریاست شورای عالی تاجیکستان منصوب شد. در سال ۱۳۷۳، رحمانوف به مقام ریاست جمهوری انتخاب شد. پس از پایان دورهٔ پنج ساله، او دوباره در سال ۱۳۷۸ به مدت هفت سال دیگر به این مقام برگزیده شد.
امام علی رحمانوف چند سال پیش و جهت نشان دادن پایان تسلط روس ها بر این کشور پسوند نام خویش را تغییر داده و آن را به امام علی رحمان تبدیل نمود.
امامعلی رحمان دهه هاست که بر تاجیکستان حکمرانی می نماید.
رحمان هم چون سایر هم صنفان خود در آسیای مرکزی (پنج کشور تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان) با اخذ سیاست سکولاریسم توام با دیکتاتوری دهه هاست که بر تاجیک ها حکومت نموده و هرگونه مخالفت با سیاست هایش را با مشت آهنین پاسخ داده است.
وی با برگزاری انتخابات های نمایشی مدام حضور خود در جایگاه ریاست جمهوری تاجیکستان را تمدید نموده و به بهانه آن چه تروریسم می خواند به سرکوب گروه های اسلامی پرداخته است.
در سال ۱۳۸۲، در یک همه‌پرسی غیر عادلانه و آن چنان که مقامات دولتی این کشور عنوان کرده اند، ۹۳٪ مردم به اصلاح قانون اساسی (برای ممکن‌شدن انتخاب دوباره رحمان) رای مثبت دادند.
تشدید فشارها بر اسلامگرایان
تحولات سال ۲۰۱۵ میلادی و اظهارات مقامات تاجیک در طول روزهای سپری شده از سال ۲۰۱۶ گواه از تشدید فشارها بر جریان های اسلام گرای تاجیکستان دارد. امامعلی رحمان به عنوان رئیس جمهور این کشور به تدریج محدودیت حرکت های مدنی، دینی و اسلام خواهانه را به نام افراط گری و تروریسم در دستور کار قرار داده است.
حزب نهضت اسلامی بزرگترین حزب اسلامی تاجیکستان است که اخیرا با سیاست های حذفی رحمان روبرو بوده است.
روند در پیش گرفته از سوی دولت خود باعث تشدید گرایش های افراط گرایانه در میان بخش هایی از جامعه تاجیکستان و حتی پیوستن برخی از اتباع این کشور به داعش در عراق و سوریه و افغانستان شده است. استیو سوردلو، مدیر دفتر آسیای میانه سازمان دیدبان حقوق بشر بر این باور است که حکومت تاجیکستان، در واقع دارد دین را غیرقانونی می‌کنند؛ که این می‌تواند نیروهای تندرو جامعه را تقویت کند و به آنها برتری بدهد.
بر مبنای قوانین موجود در این کشور، آزادی مذهبی در قانون اساسی تاجیکستان به رسمیت شناخته شده است اما در حقیقت اعمال مذهبی حداقل برای بعضی از اکثریت مسلمان کشور به شدت تحت کنترل دولت قرار دارد. در ماه های اخیر و پس از اظهار نظر رئیس جمهور درباره لباس مناسب، دولت تاجیکستان سخت گیری هایی درباره اعمال اسلامی انجام داده است. گزارش هایی مبنی بر تراشیدن اجباری ریش و وضع قانون جدید درباره کسانی که می توانند به سفر حج در مکه بروند در همین راستا است. بر مبنای قوانین محدود کننده تنها افراد بالای ۳۵ سال اجازه دارند تا به سفر حج بروند، دختران زیر ۱۸ سال مجبورند بدون حجاب در مدارس ظاهر شده، برقعه به طور کامل ممنوع شده است.
قوانین ضد اسلامی من جمله مقابله با حجاب بیش از پیش در دستور کار دولت امامعلی رحمان قرار گرفته است.
در واقع، در سال های اخیر مواردی از قبیل راندن دختران محجبه از دانشگاه ها و همچنین بازداشت و آزار و اذیت افراد ریش‌دار توسط ماموران پلیس در تاجیکستان بارها از سوی رسانه های مستقل گزارش شده است، این در حالی است که تا انتخابات پارلمانی مارس ۲۰۱۵، تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی بود که اسلام سیاسی در آن نماینده داشت. حزب نهضت اسلامی تاجیکستان به طور گسترده به عنوان تنها حزب مذهبی و قانونی ثبت شده در منطقه بود. این در حالی است که پس از انتخابات ماه مارس این حزب برای اولین بار پس از جنگ داخلی به طور کامل از دولت خارج شد.
پرچم حزب نهضت اسلامی تاجیکستان.
اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی، دادگاهی در تاجیکستان با اعلام غیر قانونی بودن حزب نهضت اسلامی تاجیکستان رسما به فعالیت این حزب در تاجیکستان پایان داد. در اطلاعیه رسمی دادگاه عالی در مورد فعالیت‌های تروریستی و افراطی حزب نهضت اسلامی و دست داشتن اعضای آن در ناآرامی‌های شهر «خاروغ» مرکز استان بدخشان، برانگیختن نارضایتی در بین جامعه، برافراشتن پرچم «داعش» در شهر «نارک» بیان شده و آمده است که اعضای حزب نهضت اسلامی قصد حمله به کاخ ملت و دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان را داشته‌اند. (ادعاهای فوق عموما تا کنون ثابت نشده اند)
سیاست های رحمان موجب رادیکال شدن جامعه شده و زمینه افراط گرایی در میان برخی جوانان تاجیک را فراهم آورده است. تصویر فوق جمعی از تاجیک های عضو گروه تروریستی داعش را نشان می دهد.
در ادامه این اطلاعیه آمده است، رهبران و اعضای حزب نهضت اسلامی با سوءاستفاده از دین مبین اسلام تلاش کردند که وحدت ملی، استقلال و امنیت در تاجیکستان را توسط اعمال تروریستی و افراطی خود مختل کنند. مقصد اصلی حزب نهضت اسلامی تاجیکستان سرنگون کردن دولت تاجیکستان، برهم زدن استقلال، تمامیت ارضی و امنیت در این کشور می‌باشد.
نیروهای دولتی تاجیکستان در پی حوادث خونین این کشور تاکنون حدود ۱۴۰ نفر را به اتهام عضویت و طرفداری از گروه «عبدالحلیم نظرزاده» که در عملیات ۱۶سپتامبر (۲۵ شهریور) نیروهای دولتی کشته شد، بازداشت کرده و علیه آنها پرونده قضایی تشکیل داده اند. بر پایه گزارش منابع رسمی تاجیکستان، گروه وابسته به «عبدالحلیم نظرزاده» معاون سابق وزارت دفاع در پی دو حمله مسلحانه همزمان در صبح چهارم سپتامبر (۱۳ شهریور) به یک شعبه وزارت کشور در شهر «وحدت» و فرودگاه شهر «دوشنبه»، ۹ پلیس و کارمند را کشتند و سپس به کوه های «رامیت» در نزدیکی شهر «دوشنبه» فرار کردند.
محی الدین کبیری رهبر حزب که هم اکنون در تبعیدی ناخواسته به سر می برد.
دولت تاجیکستان به انحلال حزب بسنده نکرده و بلافاصله شماری از اعضای ارشد حزب را بازداشت نموده است. عمر حسینی، معاون اول رهبر حزب نهضت اسلامی در همین باره از سوی ماموران امنیتی این کشور بازداشت شده است.حسینی تا پیش از انتخابات پارلمانی اول ماه مارس سال گذشته همراه با محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی، یکی از دو نماینده این حزب در پارلمان بود. اما در پی این انتخابات این حزب هر دو کرسیش را در مجلس از دست داد (به دلیل عدم مشارکت در انتخابات).افزون بر حسینی، پدر سالمند محی‌الدین کبیری در کنار برادر ۵۴ ساله اش (صفر کبیرف)، خواهر ۶۰ ساله (سعیده کبیروا)، عمه ۷۰ساله (لعل‌خانم کبیروا) و همچنین همسر برادر، شوهر خواهر و خواهرزاده ی رهبر حزب نهضت اسلامی در مقاطعی دیگر بازداشت شده اند.
عمر الحسینی معاون حزب که چندی پیش توسط نیروهای دولتی بازداشت شد.
بعد از انتخابات محی الدین کبیری، رهبر حزب، تاجیکستان را ترک کرد و از آن زمان تا کنون در خارج از کشور به سر می‌برد. فعالان حزب نهضت اسلامی چندی پیش با توجه به مطرح شدن اتهام “زمین فروشی” علیه کبیری در نشریه‌های دولتی و بیم بازداشتش از او خواسته بودند که از بازگشت به تاجیکستان خودداری کند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر، کمیته هلسینکی نروژ و انجمن حقوق بشر آسیای میانه بلافاصله در بیانیه‌ای مشترک هشدار دادند که بستن این حزب ناقض حقوق و آزادی های سیاسی و مدنی شهروندان است و می‌تواند آرامش و ثبات کشور را به هم زند.
سیاست های رحمان موجب تشدید فشارهای فزاینده بر اسلامگرایان تاجیک شده است.
حزب نهضت اسلامی به چه می اندیشد؟
حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در ۲۶ اکتبر سال ۱۹۹۱ میلادی تأسیس شد. این حزب ارزش‌ها و اهداف خود را چنین می‌کند: «با عنایت خداوند متعال، پیروی از پیامبر گرامی با اعتماد به نیروی خِرد مردم، نائل شدن به بنیاد جامعه پیشرفته، آزاد و با ثبات، رسیدن به اولویت قانون و عدالت اجتماعی، مردم‌سالاری، شایسته‌سالاری و کرامت انسانی براساس ارزش‌های ملی، مذهبی و حقوق بشر.»
در دوران جنگ‌های درونی سال‌های ۱۹۹۲–۱۹۹۷ در تاجیکستان، حزب نهضت اسلامی متحد با حزب دموکرات و سازمان لعل بدخشان علیه دولت وقت کمونیستی سنگر گرفته بود.
پس از مصالحه ملی دولت و مخالفین سابق تاجیک در سال ۱۹۹۷، این حزب بار دیگر به طور رسمی شروع به کار کرد و در کوتاه مدت به حزبی مهم و تاثیرگذار در این کشور تبدیل شد.
محی الدین کبیری چندی پیش به تهران آمده و با رهبر معظم انقلاب اسلامی در خلال نشستی دیدار نمودند.
حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، طی مدت بیش از یک دهه فعالیت رسمی و قانونی خود، توانست نوعی از فرهنگ جدید سیاسی را به نمایش بگذارد که در حد قابل توجهی موجب ایجاد تحول در قشر تحصیل کرده منطقه نسبت به یک حزب سیاسی با گرایشات اسلامی شد.
این حزب صرف‌نظر از نحوه عمل و نگاه دولت نسبت به خود، در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی پیوسته از منافع دولت و ملت تاجیکستان دفاع کرده و این امر بارها مورد تایید و تاکید صاحب‌نظران این کشور قرار گرفته است.
از امامعلی رحمان به عنوان یکی از بزرگترین دیکتاتورهای جهان نام برده می شود.
حزب نهضت اسلامی با وجود تمامی محدودیت های اعمال شده بر آن، با بیش از ۴۰ هزار عضو، پس از حزب حاکم خلق دمکرات به رهبری امامعلی رحمان، دومین حزب بانفوذ در تاجیکستان محسوب می شد.
محی‌الدین کبیری رئیس حزب نهضت اسلامی تاجیکستان معتقد است که حزب نهضت تنها به سیاست توجه نداشته است، بلکه تنش‌زدایی را پیوسته یکی از محورهای مهم ارتباط و همکاری خود با دولت دانسته و گاهی تا جایی از خود گذشت و خویشتن‌داری نشان داده که مورد انتقاد عده‌ای از اعضا و حتی بخشی از جامعه قرار گرفته است.
کبیری بیان می‌کند که اگرچه تنش زدایی همیشه از مسائل مورد توجه این حزب بوده، ولی نباید به خاطر پرهیز از چالش و تنش با دولت، به فرائض دینی و ارزش‌های اصیل مردم پشت کرد.
رحمان هم چنان از روابط مستحکمی با مسکو برخوردار می باشد.
محی الدین کبیری پس از طرح اتهامات اخیر از سوی دولت و بازداشت شماری از رهبران حزب هرگونه تلاش برای سرنگونی دولت تحت امر امامعلی رحمان را تکذیب کرده و بارها بر وفاداری خود به قانون اساسی تاکید ورزیده است.
رحمان و قبضه مطلق قدرت
برآورد تحولات ماه های اخیر و به ویژه پس از ممنوعیت فعالیت حزب نهضت اسلامی به وضوح حکایت از اغراض پشت پرده سیاسی امامعلی رحمان دارد که به مرور شاهد آن اهداف می باشیم. پارلمان تاجیکستان روز پیشنهادهایی را برای اصلاح قانون اساسی این کشور بررسی کرده که مهمترین آنها فراهم کردن زمینه برای حکومت مادام العمر امامعلی رحمان، رئیس جمهوری فعلی است.
قرار است این پیشنهادها در یک همه‌پرسی به رای گذاشته شود و در صورت تایید حکم قانون را بگیرد. همه پرسی که تصور می شود به مانند گذشته با اهداف مد نظر رحمان سازگاری دارد.
پارلمان تاجیکستان اخیرا مصوبه ای داشته که زمینه بر قدرت ماندن رحمان تا آخر عمر را فراهم خواهد نمود.
پیشنهاد عمده دیگر کاهش سن نامزدی ریاست جمهوری از ۳۵ به ۳۰ سال است. این تغییر زمینه نامزدی رستم امامعلی، پسر بزرگ تر رحمان را در انتخابات آینده ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۰ فراهم می کند. پسر رئیس جمهور حالا ۲۸ ساله است و تا آن زمان به سن ۳۳ خواهد رسید. قانون اساسی تاجیکستان پیش از این دو بار در سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۳ اصلاح شد. در هر دو مورد اصلاحات وارده کمک کرده است که ریاست امامعلی رحمان تا سال ۲۰۲۰ تمدید شود. اگر اصلاحات پیشنهادی تازه از طریق همه‌پرسی تأیید شود، رحمان به عنوان پیشوای ملت ( لقبی که رحمان به خود اعطا کرده) تا آخر عمرش در سر قدرت باقی خواهد ماند.
امامعلی رحمان در پی فراهم نمودن شرایطی برای گماردن پست ریاست جمهوری به فرزندش رستم امامعلی پس از خود می باشد.
اخیراً در پی تصویب قانونی جدید در پارلمان تاجیکستان، رحمان “اساس‌گذار صلح و وحدت ملی و پیشوای ملت” معرفی شد. این عنوان به او این امکان را می‌دهد که بعد از رفتن از قدرت نیز در مدیریت کشور نقش فعالی داشته باشد. با وجود این، در پیشنهادهای تازه برای اصلاح ماده ۶۵ قانون اساسی، به امامعلی رحمان به عنوان “پیشوای ملت” حق استثنایی داده شده تا در دوره‌های بعدی انتخابات ریاست جمهوری نیز نامزد شود.
تلاش برای تغییر قانون جهت حکومت مادام العمر رحمان، غیر قانونی اعلام کردن حزب نهضت اسلامی و تشدید فشارها بر مردم و اسلامگرایان تاجیک همگی در راستای برقراری حکومت توتالیتری امامعلی رحمان برآورد می شود. شدت برخورد با مردم تاجیکستان و مداخله در امور اجتماعی و شخصی شان به نحو فزاینده ای افزایش یافته است.
رحمان خود را پیشوای ملت می خواند.
جاوید اکرم‌اف یک شهروند تاجیک می‌گوید پلیس تاجیکستان ماه گذشته او را همراه با پسر هفت ساله‌اش در بیرون خانه‌اش نگه داشت و به ایستگاه پلیس در شهر دوشنبه برد که در آنجا به اجبار ریشش را زدند. او یکی از صدها هزار مرد در تاجیکستان است که در سال های اخیر برای ریش داشتن دستگیر شده‌اند.
تراشیدن ریش مردان بخشی از یک برنامه دولت برای مقابله با گرایش‌هایی است که “با فرهنگ تاجیکی بیگانه و ناسازگار ” تلقی می‌شود. اوایل این هفته، پلیس در منطقه ختلان تاجیکستان گفت که ریش نزدیک به ۱۳ هزار مرد را به عنوان بخشی از “مبارزه با افراط‌گرایی” زده است. علاوه بر آن دولت قوانینی را در راستای ممنوعیت حضور جوانان در مساجد و هم چنین مخالفت با اصول و مبانی دینی من جمله جهاد وضع نموده است.
پلیس مردان ریش دار را بازداشت نموده و ریش آنان را می تراشد.
برنامه دولت تاجیکستان در تراشیدن ریش مردان بخشی از برنامه گسترده این دولت برای حفظ سنت‌های سکولار و مقابله با فرهنگ اسلامی است. این برنامه شامل حال زنان نیز شده است. حجاب اسلامی به طور رسمی در مدارس و دانشگاه‌ها ممنوع است اما این ممنوعیت عملا شامل حال تمام نهادهای دولتی می‌شود.
امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان نیز به مردم هشدار داده است: “ارزش های بیگانه را پرستش نکنید، از فرهنگ بیگانه پیروی نکنید. لباس‌های با رنگ و برش سنتی بپوشید نه سیاه”. او گفته است: “زنان تاجیک حتی در عزاداری هم [باید] لباس سفید بپوشند نه سیاه”.
رحمان صراحتا از زنان جامعه خواسته است که از فرهنگ اسلامی دوری گزیده و لباس های رنگی بپوشند.
مقامات همچنین از پدرها و مادرها خواسته‌اند به جای نام های عربی و نام‌هایی که خارجی به نظر می‌رسند، نام سنتی تاجیکی بر روی فرزندانشان بگذارند.
با این حال و برآورد اقدامات این چنینی که توسط هم صنفان رحمان در طول دهه های گذشته و در کشورهای مختلف اعمال شده نشان می دهد که رویکرد توسل به زور جهت تغییر رفتار شهروندان یک کشور ممکن است در کوتاه مدت بازدارندگی ایجاد نماید، لکن در بلند موجب عدم کنترل تحولات شده و به سقوط آنی دیکتاتور حاکم منجر خواهد شد، روندی که دیر یا زود و در صورت تداوم سیاست های فوق از سوی امامعلی رحمان نصیب او خواهد شد.
فرهنگ نیوز
