بیست توصیه از اسلام برای غذا خوردن

یکی از سفارشات پیامبر(ص) آن بود که غذا خوردن در سه وعده یعنی صبح، ظهر و شب را ترک نکنید «لقمة الصباح مسمار البدن» (1) یعنی صبحانه بدن را نیرومند می کند و حتی پیامبر اکرم (ص) به کسانی که به خاطر رژیم گرفتن شام را ترک می‌کنند سفارش می‌کند ترک شام مکروه است چرا که بهم زننده اعتدال بدن است و قوت را کم می‌کند.(2)

پیامبر(ص) می‌فرماید خوراک شب نافع‌تر است از خوراک روز (3)، همچنین در بدن رگی است که آن را رگ شام گویند همین که مرد ترک کند خوردن شام را، آن رگ بر او نفرین کند تا صبح و گوید که خداوند تو را گرسنه و تشنه گذارد چنانکه مرا گرسنه و تشنه گذاردی.(4)

پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) سر وقت خوردن نهار و شام را مستحب می‌دانند چرا که عمر را طولانی می کند و می‌فرمایند مستحب است شستن هر دو دست قبلا از طعام و بعد از آن، چه آنکه شستن فقر را زایل کرده و رزق را زیاد و انسان را از بلا‌های در جسمش آسوده نماید و نیز چشم را روشن نماید(6) و فرق نیست در استجاب آن بین اینکه با دست بخورد یا با قاشق. (7)

یکی از آداب که بسیار تأکید شده آن است که می‌فرمایند قبل از شروع در خوردن «بسم‌الله» را بگویید تا شیطان دور شود و سؤال از آن نعمت در روز قیامت نشود. (8)

و نیز وارد شده که: طعام که گذارده می‌شود، چهار هزار ملک دور آن را می‌گیرند و همین که خورنده «بسم‌الله» گفت، ملائکه گویند مبارک باد بر شما این طعام و بعد از آن به شیطان گویند دور شو ای فاسق تو دیگر راهی بر ایشان نداری، همین‌که خورنده «الحمد‌الله» بگوید، ملائکه گویند این خورنده شکر الهی را به جا آورد (9) و حضرت امیر‌المؤمنین علی(ع) ضامن شده که برای خوردن طعام اسم خداوند ذکر شود، ضرری در آن نباشد. (10)

رسول خدا(ص) و ائمه اطهار (ع) می‌فرمایند مستحب است در ابتداء که می‌خواهد طعام را بخورد به آن نمک بپاشید چرا که از هفتاد و دو نوع بلا که از جمله آنان دیوانگی، جذام، برص (پیسی)، درد گلو، دندان و درد شکم است ایمن می‌شوند (11) و همچنین مستحب است لقمه را کوچک برداشتن، زیاد جویدن و به روی مردم کم نگاه کردن. (12)

امام علی(ع) به امام حسن(ع) می‌فرمایند: چهار چیز را در غذا خوردن مسلتزم شو تا از طب بی نیاز گردی، 1- منشین بر طعام مگر در حال گرسنگی 2- پا نشو از روی طعام مگر در حالی که هنوز اشتهای آن را داری 3- بسیار طعام را بجو (جویدن) 4- بعد از طعام نزد اراده خواب مرو.(13)

امامان معصوم(ع) در باب گوشت خوردن می‌فرمایند هر کسی گوشت را چند روز ترک کند عقلش فاسد می‌شود و هر کسی چهل روز آن را ترک کند بد خلق می‌شود لذا در گوشش باید اذان گفت و مستحب است کسی را که ندار باشد اینکه قرض کرده و گوشت بخورد. (14)

و در ادامه می‌فرمایند که هرگاه خواستید گوشت گاو بخورید آن را با برگ چغندر میل کنید چرا که گوشت گاو به تنهایی مرض است چنانکه گوشت‌ ماهی بدون خرما و عسل ضرر است(15) و خوردن بسیار زیاد گوشت‌ ماهی مکروه است چرا که بلغم را زیاد می‌کند و مرض سل آورد.(16)

یکی از آدابی که باید رعایت شود آن است که می‌فرمایند در سفره باید سبزی حاضر باشد و مکروه است خالی بودن سفره از آن (17)
در خصوص سبزی‌ها روایات متعددی بیان شده که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم.

از جمله سبزی‌هایی که مورد سفارش پیغمبر(ص) و اهل بیت(ع) بود، تره که خوشبو کننده دهان است، کرفس، برگ چغندر که آن خواب ناخوش را معتدل و جذام را دفع کند، کاهو که خون را صاف می‌کند و پیاز، ترب، شلغم، هویج، کدو، کلم و خیار است. (18)

از جمله میوه‌هایی که مورد نظر آن بزرگواران بود، انگور که خوردن آن غم را زائل می‌نماید، انار که از میوه‌های بهشتی است و قلب را نورانی می‌کند و نیز کرم دندان را از بین می‌برد، سیب که خون آمدن مهلک از دماغ را نافع است،‌ انجیر که بوی بد دهان را دفع می‌کند، زیتون، به، ترنج، سنجد، آلوی سیاه و گلابی که قلب را جلا می‌دهند. (19)

منابع:
1-    المحاسن/ 499 باب 48 نوادر فی الطعام حدیث 355
2-    المحاسن/ 422 باب 26 الغذاء و العشاء حدیث 209
3-    سراج الشیعه فی آداب الشریعه
4-    الکافی 6/ 289 باب فصل العشاء و کراهیه ترکه حدیث 11 و 12
5-    الکافی 6/ 289 باب فصل العشاء و کراهیه ترکه حدیث 7
6-    الکافی 6/ 290 باب الوضوء قبل‌الطعام حدیث 1و2و3و5
7-    سراج الشیعه فی آداب شریعه
8-    المحاسن / 432 باب 34 القول قبل طعام و بعده حدیث 259
9-    الکافی6/ 292 باب التمیه و التحمید و الدعاء علی الطعام
10-    الکافی 6/ 295 باب التسمیه و التحمید و الدعاء علی الطعام حدیث 18و 19
11-    الکافی 6/ 326 باب فصل الملح حدیث 2
12-    المحاسن / 449 باب 47 حدیث 351
13-    الخصال 1/ 228 باب اربع خصال یستغنی بها عن الطب حدیث 467
14-    الکافی 6/ 309 باب انتهای پیام من یا کل اللحم اربعین یوما تغیر خلقه
15-    الکافی 6/ 311 باب لحم البقر و شحومها حدیث 3 و 323/6 باب السمک
16-    المحاسن/ 476 باب 66 حدیث 482، 488، 489
17-    المحاسن/ 507 باب 87 البقول حدیث 651
18-    المحاسن/ 510، 519، 515 باب 89، 99، 515
الکراث، السلق، الکرفس حدیث 677، 725، 704  الکافی 369/6 و 367/6 باب السلق و باب الخس حدیث 4، 5، 8 و 1
19-    الکافی 6/ 350، 354/6، 355/6، 358/6، 361/6 باب العنت، الرمان، التفاح، التین، الغبیراء
حدیث 2، 6، 12، 1، 3، 4، 5، 10