ارزش پول ملی به کمترین میزان خود در طول تاریخ رسید
به گزارش پایگاه تحلیلی خبری پونه زار به نقل از کیهان، نرخ دلار در بازار آزاد در روز شنبه با افزایش چشمگیری به بیش از 3800 تومان رسید و در روز سه‌شنبه با شکستن رکورد بالاترین نرخ ارز در سال 91، به رقم بی‌سابقه 3930 تومان افزایش پیدا کرد و در آستانه 4000 تومان قرار گرفت، این نرخ در روز پنجشنبه با حدود 100 تومان کاهش به کانال 3800 تومان بازگشت.
با شروع فصل پاییز، نرخ ارز رو به افزایش گذاشته و با گذشت کمتر از سه ماه از آن، روند صعودی گران شدن نرخ ارز چنان تشدید شد که در نهایت به بالاترین میزان خود در طول تاریخ رسید.
نرخ ارز که نسبت به ابتدای پاییز، 370 تومان افزایش پیدا کرده و به طور خاص از ابتدای آذر ماه با افزایش حدود 300 تومانی (270 تومان) مواجه شده است؛ در روز سه‌شنبه بیش از 3900 تومان قیمت‌گذاری شد تا هم رقم بالاترین نرخ ارز در طول تاریخ و رکورد بیشتر نرخ ارز (در نیمه دوم سال91) را پس از چهار سال شکسته باشد و هم ارزش پول ملی به کمترین میزان خود طی چند دهه اخیر رسید.
تحولات نرخ ارز در روزهای اخیر به قدری زیاد بود که تنها طی دو هفته اخیر نرخ ارز از 3700 تومان با بیش از 200 تومان افزایش به بالاتر از 3900 تومان رسید.
با این حال پس از نوسانات چند روز گذشته، قیمت ارز و افزایش افسار گسیخته نرخ انواع ارزها و خصوصا دلار، روز پنجشنبه، مقداری قیمت ارز کاهش پیدا کرد. روز پنجشنبه یک دلار آمریکا در بازار ارز تهران به قیمت 3820 تومان عرضه شد در حالی که پیش از ظهر همان روز قیمت ارز 3899 تومان بود.
هر چند نرخ ارز در روز پنجشنبه مقداری کاهش پیدا کرد اما کارشناسان بر این عقیده اند که این نرخ در ادامه سال جاری باز هم با افزایش رو‌به‌رو خواهد شد، چراکه در شرایط فعلی از طرفی با کمبود عرضه ارز در بازار و از طرف دیگر با توجه به اینکه تمدید 10 ساله داماتو (aca) –تحریم شرکت‌هایی که مبادله کلان با ایران انجام می دهند- هم در سنا و هم در کنگره صورت گرفت و نقض برجام و تمدید تحریم را در پی خواهد داشت، نرخ دلار باز هم روند صعودی خود را طی خواهد کرد. مجموع این اتفاقات این نکته را هم نشان می‌دهد که اجرای برجام و خوشبینی به نتیجه بخش بودن آن هم نتوانست در نهایت نتیجه مثبتی بر روی بازار ارز بگذارد.
*پیش‌بینی بانک مرکزی برعکس شد!
این در حالی است که چندی پیش حمید زمان‌زاده، مدیر پژوهشکده پولی و بانکی از بعید بودن افزایش نرخ دلار تا 3800 تومان خبر داده بود. به گفته وی براساس این چارچوب‌ها افزایش بیشتر نرخ ارز و رسیدن آن به سطوح 3800 تومان بسیار بعید بوده و به نظر میرسد حداکثر نرخ در بازار ارز تا پایان سال حداکثر 3700 تومان باشد.
با این حال، نرخ جدید دلار در بازار آزاد نشان می‌دهد این گفته‌ها که دو هفته هم از آن نمی‌گذرد، کاملا نادرست و غلط بوده و هم اکنون شاهد عبور قیمت دلار از 3900 تومان می‌باشیم!
از سوی دیگر این شائبه نیز وجود دارد که خود دولت راضی به افزایش نرخ ارز می باشد چراکه هم‌اکنون در شرایط ارسال بودجه سال آتی به مجلس خواهیم بود و زمینه‌سازی برای افزایش نرخ ارز سال آتی می‌تواند موجب کاهش کسری بودجه دولت بشود.
*وعده‌های انتخاباتی روحانی درباره دلار
جالب توجه اینکه، حسن روحانی در خلال تبلیغات انتخاباتی سال 92 با حضور در برنامه «با دوربین» شبکه اول سیما پس از آنکه وعده 100 روزه برای حل مشکلات اقتصادی داد، درباره نرخ ارز نیز گفت: «ما شاهد هستیم که دلار بعد از چندماه به چندین برابر قیمت افزایش پیدا می‌کند، مشکل کجاست؟ مشکل عدم مشورت، خودشیفتگی، عدم استفاده از ابزار علمی برای اداره کشور و بی‌ثباتی‌ها است. چقدر ما در این 7-8 سال گذشته شاهد تغییر پیاپی مدیران بودیم؟ این بی‌ثباتی چگونه به مردم اطمینان خواهد داد؟ مردم مدیریت کارآمد و ثبات را می‌خواهند. مردم قدرت آینده و آینده‌نگری را می‌خواهند.»
ولی ا… سیف رئیس کل بانک مرکزی نیز پس از توافق هسته‌ای از کاهش نرخ ارز در بازار خبر داده و گفته بود: «بازار ارز طی روزهای آینده روند باثبات بیشتری را به خود خواهد دید و حتی شاهد سیر نزولی در بازار آزاد خواهیم بود. در آینده پس از دیدن نشانه‌‌های رشد اقتصادی، کاهش تدریجی نرخ دلار در بازار ادامه خواهد داشت.»
این سخنان در حالی است که تنها در زمینه نرخ ارز دولتی، در زمان تصدی گری این دولت، نرخ ارز از 2400 تومان با حدود 800 تومان افزایش به 3200 تومان رسیده و نرخ ارز آزاد نیز افزایشی در حدود 700 تومان را تجربه کرده است. لذا سخنان رئیس‌جمهور درباره افزایش نرخ ارز دولت پیشین، شامل حال این دولت نیز می‌شود. سخنان رئیس بانک مرکزی نیز با توجه به افزایش 500 تومانی نرخ ارز دولتی و 600 تومانی نرخ ارز آزاد پس از برجام نشان می‌دهد که پیش بینی ایشان کاملا غلط از آب درآمده است.
در برابر همه این رشدها، موضع بانک مرکزی فقط سکوت بود تا اینکه روز چهارشنبه رئیس کل بانک مرکزی پیامی تلگرامی صادر کرد که در آن تاکید شده بود: «تحولات روزهای اخیر بیشتر از هرچیز دیگری ناشی از شوک‌های انتظاری است که با عواملی همچون افزایش تقاضای فصلی ارز ترکیب شده‌اند و علیرغم تاثیرگذاری مقطعی بر تغییرات نرخ ارز، از سوی بنیان‌های اقتصاد کلان حمایت نمی‌شوند.»
اما با این اظهارات سوالات متعددی به ذهن خطور می‌کند. اینکه اگر بانک مرکزی می‌داند بازار ارز در ماه‌هایی از سال با افزایش تقاضا روبرو می‌شود، چرا برای مدیریت آن اقدامی انجام نداده است؟ نقش بانک مرکزی در برابر تغییرات فصلی نرخ ارز چیست؟ آیا تنها نقش این نهاد، نظاره‌گری و تحلیل شرایط است؟
به گزارش فارس رشد نرخ ارز در هفته‌های اخیر، به گفته مسئولان بانک مرکزی ناشی از انتظارات تورمی و تقاضاهای فصلی بوده و آنها پیش‌بینی کرده بودند که پس از مدتی نرخ ارز کاهش خواهد یافت. حال این سوال قابل طرح است که اگر وظیفه بانک مرکزی پوشش تقاضاهای فصلی هم نیست، پس اساسا وظیفه بانک مرکزی در قبال تحولات بازار ارز چیست؟ آیا نقش سیاست‌گذار و ناظر بازار ارز فقط نظاره کردن و تحلیل کردن است؟
*فراموشی تک نرخی
نکته دیگر اینکه، بانک مرکزی و خصوصا رئیس آن از سال 93 به صورت مداوم وعده تک‌نرخی کردن نرخ ارز را داده‌اند ولی هر بار با گذشت مدت مشخصی که تعیین کرده بودند تحقق این وعده عقب افتاد، نه تنها در سال 93 و 94، بلکه در سال 95 و با وجود گذشت بیش از 9 ماه از سال و نزدیک یک‌سال از تصویب برجام، نه تنها ارز تک‌نرخی نشده بلکه در جهت عکس آن نیز حرکت شده، چنانچه فاصله 400 تومانی نرخ ارز رسمی و آزاد در نیمه نخست سال جاری به 700 تومان در روزهای اخیر افزایش پیدا کرد.
به عنوان نمونه، حسن روحانی رئیس‌جمهور 24 بهمن سال 94 در پنجاه و پنجمین مجمع سالیانه بانک مرکزی، دستور تک نرخی شدن ارز را به بانک مرکزی داد و اعلام کرد: ارز سال آینده (95) باید تک‌نرخی شود تا ثبات در بازار تقویت و جلوی بخشی از مفاسد گرفته شود.رئیس کل بانک مرکزی هم اول مرداد سال جاری (95) تصریح کرده بود که «ارز تا پایان سال تک‌نرخی می‌شود.
پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی هم اول آذر ماه سال جاری از اجرای ارز تک‌نرخی پس از برقراری روابط ایران با بانک‌های بزرگ دنیا خبر داده بود.
با این حال امسال نیز برای سومین سال متوالی که دولت وعده تک‌نرخی کردن نرخ ارز داده بود، این وعده نه تنها محقق نشده بلکه همواره از هدف خود دور و دور شده است، با توجه به اینکه امسال، آخرین سال کاری دولت یازدهم محسوب می‌شود، می‌توان گفت این دولت نه تنها به وعده تک‌نرخی کردن نرخ ارز عمل نکرد بلکه در نهایت با بازگشت بی‌ثباتی و افزایش بی‌رویه آن، ارزش پول ملی در آستانه کمترین میزان خود قرار گرفته و فاصله نرخ ارز دولتی و آزاد افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
*دولت نسبت به افزایش نرخ ارز بی‌علاقه نیست
حیدر مستخدمین حسینی معاون اسبق بانک مرکزی در گفتگو با نسیم، در خصوص افزایش قیمت دلار تا 3940 تومان طی روزهای اخیر اظهار داشت: اتفاقات چند هفته اخیر در خصوص افزایش قیمت دلار قابل تامل است و ابهاماتی در خصوص آن وجود دارد.
وی بیان کرد: وعده‌های دولتمردان در این زمینه تا به امروز به پایان فعالیت چهار ساله دولت یازدهم رسیده است. دولت این فرصت را داشت وقتی اختلاف قیمت ارز آزاد و دولتی کمتر از 500 تومان بود ارز را تک نرخی کند، ولی امروز این اختلاف قیمت به بیش از 700 تومان رسیده است.
مستخدمین حسینی با انتقاد از بانک مرکزی گفت: بانک مرکزی مدتی است در گشایش ال‌سی، ارز آزاد به متقاضیان می‌دهد. این نشان می‌دهد که بانک مرکزی و دولت نسبت به افزایش قیمت ارز بی‌علاقه نبودند. قبلا تعیین ارز آزاد برای واردات و صادرات بنگاه‌های اقتصادی بر عهده خودشان بود و بانک مرکزی تنها قیمت ارز مبادله‌ای را تعیین می‌کرد ولی امروز گشایش ال‌سی هم با ارز آزاد انجام می‌شود.
معاون اسبق بانک مرکزی عنوان کرد: تمدید تحریم ده ساله ایران توسط آمریکا و یا روی کار آمدن ترامپ بهانه‌هایی است که نشان می‌دهد دولتمردان می‌خواهند به جای نحوه مدیریت خودشان، تقصیرها را به گردن شرایط بین‌المللی بیاندازند.
مستخدمین بیان کرد: این مردم شامل، دانشجویان، مسافران و بیماران هستند که ارز آزاد می گیرند و به آنها ارز مبادله‌ای تعلق نمی‌گیرد. دولت نباید هراسی از نرخ تورم داشته باشد و باید هرچه سریع‌تر ارز را تک نرخی کند.
وی درباره تاثیر انتخابات بر تک‌نرخی کردن ارز گفت: احتمالا انتخابات ریاست جمهوری تک نرخی شدن ارز را به تعویق می‌اندازد. چون دولت به قول‌های اقتصادی که درسال 92 به مردم داده بود عمل نکرده و تک نرخی کردن ارز تاثیر روانی روی افزایش قیمت‌ها خواهد داشت.
این کارشناس مسایل بانکی خاطرنشان کرد: ارز آزاد در حال حاضر افزایش قیمت نسبتا زیادی داشته و سهم ارز مبادله‌ای در بازار هم تنها یک چهارم است. بنابراین تک نرخی کردن ارز تاثیر زیادی روی افزایش قیمت‌ها نخواهد داشت.
*گرانی دلار تورم‌زاست
همچنین عبدا… صوفی اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه ویسکانسین آمریکا نیز در گفت‌وگو با نسیم با انتقاد از گرانی دلار طی هفته گذشته اظهار داشت: گرانی ارز به خاطر اینکه قیمت کالاهای وارداتی از جمله کالاهای سرمایه‌ای نظیر ماشین آلات و کالاهای واسطه‌ای را افزایش می‌دهد تورم‌زا است.
وی افزود: در شرایط فعلی دو راه برای جلوگیری از سقوط ریال موجود است، تکیه بر بازار و کنترل ارزی. لازمه حمایت از ریال از طریق بازار افزایش چشم‌گیر بهره هم به سپرده‌های ریالی و هم به سپرده‌های ارزی است. برای مثال در بحران مالی خاور دور در سال ۱۹۹۷، محاسبه شده بود که برای جلوگیری از یورش علیه پول تایلند، بهره ۶۰ درصدی لازم است.
این اقتصاددان بیان کرد: شیوه دوم حمایت از ریال، که به نظر میرسد معقولانه است وهله اول کنترل ارزی و بستن صرافی‌ها و در دراز مدت ایجاد currency board می‌باشد. این سیستم ارزی، سیستمی است که حجم عرضه پول ملی بر اساس موجودی ارزی در بانک مرکزی تعیین می‌شود. سیستم پولی- ارزی در هنگ کنگ چنین سیستمی است.
جمشید پژویان، استاد دانشگاه و اقتصاددان نیر در همین باره اظهار داشت: مقدار دلاری که در بازار مبادله می شود هم در برابر کل درآمد ارزی کشور که حاصل صادرات نفت است ناچیز است. وارداتی که خود دولت انجام می‌دهد و دلاری که خود دولتمردان تقاضای آن را دارند، در ازای کل ارز موجود در اقتصاد کشور ناچیز است.وی افزود: درآمد ارزی صادر‌کنندگان ما هم آن‌قدر نیست که در بازار تاثیر‌گذار باشد.
چون بسیاری از صادر‌کنندگان هم صادر می‌کنند و هم وارد می‌کنند، بنابراین ارزی که در اختیار دارند برای واردات مصرف می‌کنند. بنابراین باید گفت بانک مرکزی با کنترل عرضه روی قیمت دلار تاثیر می گذارد و همین الان هم همین اتفاق افتاده است.
همچنین میثم موسایی، استاد دانشگاه و اقتصاددان نیز در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه این احتمال هست تا پایان سال نرخ دلار به 4000 تومان نیز برسد، اظهار داشت: دولت بر بحث کنترل تورم، حفظ ثبات و کنترل نرخ ارز اصرار بسیاری داشت و در این زمینه نیز تلاش‌هایی صورت داد و هزینه‌های بسیار کرد، در صورت عدم کنترل نرخ ارز، تلاش‌هایش زیر سوال می‌رود.
